سامانه های پدافند موجود در ایران
در این مقاله تلاش می شود تا سامانه های پدافندی موجود در ایران چه انهایی که در ایران ساخته شده و چه از دیگر کشورها وارد شدند را به شکل فهرست وار با توضیحاتی کوتاه خدمت شما معرفی گردد. برای کوتاهی مطلب اطاعت بیشتر در مورد این سامانه ها در مقالات اختصاصی مربوط به انها در سایت جنگاوران امده که لینک لازم داده شده است
ایران در دو سال اخر حکومت پهلوی دست به وارد کردن 2000 تیر موشک پدافندی شانه پرتاب استرلا زد. این موشکهای طی جنگ ایران و عراق به بکار رفتند ولی کارایی بسیار کمی داشت و کاونده فروسرخ انها بسیار ضعیف بود و به دلیل گرمای هوای در جنوبی ایران کاونده معمولا روی پس زمینه زمین قفل کرده و به طرف زمین شیرجه میرفت. در نهایت ایران موفق به دریافتی موشک استینگر از مجاهدین شد که در افغانستان علیه شوروی میجنگیدند و این استینگر را نیز امریکا به انها داده بودند.این سلاح دیگر در ایران عملیاتی نیست.ایران 400 تیر موشک و 100 لانچر نیز در اواخر جنگ از شوروی دریافت کرد
راپیر یکی از نخستین سامانه پدافندی موشکی وارد شده در کشور بود. این سامانه در دهه1960 در انگلستان برای مقابله با جنگنده بمب افکن های پرواز کننده در ارتفاع پست ساخته شد و ایران از جمله اولین مشتریان این سامانه بود. راپیر یک سامانه هدایت در خط دید کاربرد در نسخه نخست بود که در ان کاربر با کمک یک سایت اپتیکی علامت نشانگذار را روی هدف قرار میداد تا موشک به ان برخورد کند که این سیستم هدایت تنها در روز ممکن بود و کارای بالای ندارد ایران نسخه بهبود یافته این سیستم را خریداری کرد که دارای سیستم هدایت در خط دید رادار بود یعنی موشک با کمک امواج رادیوی به طرف هدفی که در دید رادار بود هدایت می شد. ایران اولین بار بین سالهای 1972 تا 1973 دست به دریافت 45 اتش بار و 1250 موشک راپیر 1 از انگلستان زد و تا سال 1976 35 اتش باردیگر و 950 موشک دیگر دریافت کرد. ایران همچنین برای این سامانه تعدادی رادار بیلیند فایر نیز سفارش داد که برای جستجو این سامانه بود. اولین کاربرد عملیاتی این موشک به درگیر محدود بین ایران و عراق در سال ها قبل از انقلاب اسلامی در ایران بر میکردد که از قرار معلوم راپیرهای ایرانی مستقر در کردستان عراق چند جنگنده عراقی از جمله یک توپلوف 16 را سرنگون کرده اند.راپیر شامل یک لانچر پرتاب با چهار موشک بود که موشک های داریا برد 6800 متر در نسخه تحویل به ایران داشت. نسخه تحویلی به ایران دارای سیستم هدایت بر روی سر لانچر بودند که شالم یک رادار هدایت در جلوی لانچر بود ولی ایران همان طور که گفته شده تعدادی رادار بیلیند فایر برای زودهنگام تحویل گرفته بود
ایران در دهه1380 و 1390 شمسی دست به ارتقا این سامانه زد. در مرحله اولی طی یک برنامه یا عمر موشکها را افزود و در مرحله بعد دست به نصب یک سیستم هدایت اتش اپتیکی برای این موشک زد .این سیستم با نام EOTS-I-6 نام داشت که در حالت حرارتی از 25 کیلومتری جنگنده را کشف میکند . در این سیستم کاربر تنها دوربین حرارتی را روی هدف قفل میکرد و بقیه کار خودکار است زیرا سیستم موشک را با کمک امواج رادویی با طرف هدف به شکل خودکار هدایت میکند. این روش کارای بالای به راپیر داد و به ان اجازه در شب را داد و دقت ان بسیار بالا رفت و اسیب پذیری ان در برابر جنگ الکترونیک به شدت کاهش یافت اگرچه واقعا مشخص نیست این طرح در نهایت به شکل فراگیر اجرا شد و یا ازمایشی زیرا تنها در یک رزمایش از ان استفاده شد و انهم به نسخه ازمایشی مربوط میشود
اولین سامانه واقعا کارامد پدافندی ایران هاوک بود که خدمات بسیار نیز طی جنگ با ایران به این سرزمین داد. هاوک یک سامانه امریکای طراحی دهه1960 بود که خود برای سه ده تا زمان ورود به خدمت پاتریوت اصل ترین سامانه دفاع جهان غرب بود و بسیار هم خوش درخشید. هاوک یک سامانه هدایت رادار نیم فعال است و موشک با تعقیب امواج برگشتی از هدف که توسط رادار درگیری سامانه به طرف هدف ارسال می شود تا هدف پرواز میکند . این موشک داری برد 45 کیلومتر و ارتفاع عمل 20 کیلومتر است .ایران در سال1966 دست به دریافت 2 اتش بار و 150 موشک هاوک نسخه A را سفارش داد . ایران تا زمان انقلاب 39 اتش بار هاوک و 1811 موشک هاوک نسخه بی را دریافت کرد ولی طی داستان ایران کنترا ایران در میانه جنگ از خود امریکا 260 تیر موشک هاوک نسخه بی دریافت کرد. این سامانه همچنان پرتعداد ترین سامانه پدافند ارتش است . ایران از این موشک به شدت استفاده کرد و موفقیت بسیاری به دست اورد اگرچه اخر جنگ با ورود موشک ضد رادار الارم که از جنگنده میراژ اف1 شلیک میشد کارایش محدود شد. ایران در دهه 1370 شمسی دست به ساخت موشک هاوک با نام شاهین زد و در گام بعد دست به ساخت رادار هشدار و رادار درگیری این سامانه زد که البته نسخه ایران دارای عناصر دیجیتال بوده و کارای بهتری دارد. این سامانه که با نام مرصاد شناخته میشد در ادامه معرفی میگردد
این سیستم برای سپاه پاسداران در زمان جنگ خریداری شد و در واقع اولین سامانه پدافند درست حسابی سپاه و بود و هسته پدافند سپاه را تشکیل داد.ایران طی دو سری یکی در میانه جنگ و دیگری بعد جنگ این سامانه را خریداری کرد که در مجموع 350 تیر موشک و 14 اتش بار خریدی شد. هر اش بار شامل5 لانچر پرتاب تکی موشک که ثابت بودند در کنار رادار جستجو و رادار هدایت. اچ کیو2 اولین سامانه پدافندی ساخت چین و بر اساس موشک سام2 شوروی ساخته شده بود که فناوریش متعلق دهه195 بود .موشک دارای برد 45 و ارتفاع عمل 25 کیلومتر بود و دارای سیستم هدایت در خط دید رادار بود و امواج هدایت از طریق امواج رادیویی به موشک می رسید . سام2 و اچ کیو2 فناوری از رده خارج شده ای بود حتی در ان زمان خرید و بسیار در برابر جنگ الکترونیک اسیب پذیر بود اگرچه با داشتن یک سامانه اپتیکی کارای بهتری از سام2 داشت ولی دلیل خرید این موشک این بود که در ان دوران تنها کشوری که به ایران سلاح میفروخت چین بود و اچ کیو2 نیز تنها سامانه برد متوسط چین بود. امروزه این موشک با سامانه صیاد در ایران جایگزین شده است
ایران در سال 1999 دست به دریافت 6 اتش بار اچ کیو7 به همراه 250 تیر موشک ان زد. اچ کیو7 یک سامانه ارتفاع پست هدایت در خط دید رادار بود که براساس سامانه کورتال فرانسوی ها ساخته شده بود که تعدادی از ان در اوائل دهه1980 تحویل چین شده بود. ایران خود بر اساس این سامانه ، سامانه یا زهرا را ساخت.این سامانه دارای برد 10کیلومتر و ارتفاع عمل 5 کیلومتر است و توسط سپاه خریداری و استفاده شد
ایران در سالهای اخر شوروی به عبارت درست در سال 1989 دست به خرید دو اتش بار اس200 به همراه40 موشک زد که در سال 1991 تحویل ارتش شد ولی تا مدتها نیز عملیاتی نبود.تمامی سامانها دست دوم تحویل شد و در دهه 90 دست کم ده اتش بار دیگر از اوکراین دست دوم وارد شد .موشک اس200 دارای برد 300 کیلومتر دوربردترین موشک ایران است اگرچه این موشک واقعا هیچ ارزش رزمی ندارد دارای فناوری بسیار قدیمی دهه 1960 هستند و به غیر یک شکار هیچ پیروز هوایی در طول تاریخ نداشته و همکنون نیز در حال جایگزینی با سامانه بومی است. موشک دارای لانچر ثابت کارایی بسیار پایین در ارتفاع پست و متوسط است و در خود روسیه سالها است با سامانه اس300 جایگزین شده است
این سامانه نیز توسط سپاه پاسداران خریداری شد. دو اتش بار احتمالا شامل6 لانچر و دو رادار در کنار 3M9 این سامانه در سال1995 از روسیه به شکل دست دوم خریداری شد. این سامانه یک سامانه هدایت رادار نیم فعال با برد 24 کیلومتر و ارتفاع عمل14 کیلومتری میباشد. این سامانه بعدها در ایران در قالب سامانه رعد یک استفاده شد که شامل نصب موشک های ان روی لانچر چرخدار و استفاده از رادار ایرانی
یک سامانه پدافندی ارتفاع پایین تور نخستین خرید پدافندی گسترده از روسیه بود. ایران در سال 2006 تا 2007 میلادی دست به دریافت 29 لانچر پرتاب موشک تور به همراه 750 تیر موشک 9M338 برای این سامانه خریداری کرد. تور ام1 یک سامانه ارتفاع پست شامل هشت موشک روی شاسی شنی دار است که با کمک سیستم هدایت در خط دید رادار هدایت شود. این سامانه دارای یک سامانه اپتیکی نیز برای کشف بصری هدف بود که نسخه روسی میتوان دید شبانه نداشت و بعد در ایران طی ارتقا تعدادی از انها مجهز به سامانه دید حرارتی شدند.این سامانه توسط سپاه پاسداران استفاده می شود
ایران در سال2016 بعد ده سال موفق به دریافت سامانه های سفارش اس 300 پی ام یو 2 از روسیه شد. این سامانه که یک سامانه چند منظوره با توان درگیری با موشک های کروز جنگنده و موشک بالستیک تاکتیکی است .ایران 4 گردان هر گردان شامل4 اتش بار و هر اتش بار شامل 3 تا4 لانچر پرتاب و رادار هدایت است به همراه دو رادار برد بلند بیگ برن را دریافت کرد. بر اساس دادهای سامان صلح بین الملل بر اساس گفته روسها ، ایران 150 تیر موشک 48N6 را برای این سامانه خریداری کرده که موشک 48N6 نسخه ایی2 با برد 200 کیلومتر است که میتواند اهدفای تا سرعت8 ماخ را تعقیب کند. رادار اس300 ایرانی از نوع 96 ال 6 است که دارای بیشترین برد 300 کیلومتر است و میتواند 100 هدف را رهگیری کند . زاویه جستجو این رادار باند اس ، در ارتفاع تا 60 درجه و در سمت تا 120 درجه است..این رادار روی سامانه اس 400 نیز استفاده می شود
ایران در میانه دهه1970 در زمان حکومت پهلوی دست به سفارش 200 دستگاه توپ دفاع هوایی هدایت رادار شلیکا از شوروی زد که تا زمان انقلابی تعداد نامشخص از انها تحویل شد ولی تمام سفارشات تحویل ایران نشد. شیلکا شامل 4 توپ23 م م سوار شده بر روی یک خودرو شنی دار با سامانه هدایت رادار که 2500 متر برد موثر اتش بود و رادار زیر 7 کیلومتر برد داشت . این توپ همکنون نیز در ایران در خدمت البته همان طور که گفته شده قبلا این توپ واقعا دیگر در این دوران به هیچ دردی در نبرد نمیخورد(این توپ دارای رادار و سیستم هدایت اتش دهه1960 میلادی است یعنی زمان طراحیش) الا ارتقا یابد که این ارتقا میتوان شامل نصب تجهیزات اپتیکی روی این سیستم به جای رادار شود که بدون شک ان را تبدیل به یک سلاح فوق العاده بر ضد اهداف ارتفاع پست و یا پهپادها میکند کاری که برخی دارندگان ان انجام داد و تجهیزات ان نیز در کشور وجود دارد که بر روی توپ35 م م و یا سامانه ای چون راپیر نصب شده
ایران در سال 1967 و 1968 در زمان رژیم گذشته صد عراده از این توپ را از شوروی خرید و طی جنگ از ان استفاده کرد. مشخص نیست چقدر ان همکنون در خدمت هستند. این سیستم پدافندی شامل دو توپ5 7م م روی یک برجک رو باز نصب شده روی یک شاسی شنی دار مشابه شاسی تانک 55 است.توپ در مجموع دارای سرعت اتش 120 گلوله بردقیقه است و برد موثر اتش ان بسته به مهمات بین4 تا5 کیلومتر است .ایران با نصب برجک این توپ روی یک کامیون سیستمی با نام بهمن 57 را معرفی کرد که گفته شده مجهز به رادار است اگرچه تنها نسخه به نمایش در امده(که تو همه مراسمات رژه نیز همان یک عراده اورده می شود) نیز رادار و اپتیکی ندارد و مشخص نیست در نهایت برنامه این طرح نیز به کجا رسید(سلاحی که خود روسها حتی ارزش ارتقا برایش قائل نشدند را در جهان خودکفایی نیروی زمینی ارتش ارتقا میدهند اونم در یک یک عراده… خوب اگر بنا بر ارتقا است شیلکا ارتقاء دهید که دست کم به درد بخورد)
توپ ضد هوایی 23 م م: همان توپ ضد هوایی 23 م م زد یو 23 -2 ساخت شوروی که در ایران تولید میشود. این توپ در ایران به غیر از استفاده در امر دفاع هوایی(که البته اصلا موثر نیست در این زمان حتی به عنوان دیواره اتش ) به صورت گسترده ای بر روی خودرو های زرهی بر ضد پیاده نظام و خودرو های دشمن استفاده میشود که بسیار موثر است. این سلاح دارای سرعت اتش 400 گلوله به صورت عملی با در نظر گرفتن خشاب توپ است و برد موثر ان 1500 تا 2000 متر است. این سلاح میتواند انواع مهمات های ضد زره و یا اتش زا را شلیک کند
سامانه سماوات : نسخه ایرانی سامانه اسکای گارد شامل رادار جدید که دارای برد بیشتر و سرعت پردازش بیشتری است و دارای یک دوربین دید اپتیکی و مسافت یاب لیزری است . گفته شده توپ35 م م اورلیکن این توپ در داخل تولید شده و با رادار و اپتیک جدید هماهنگ شده است . داشتن اپتیک دید حرارتی باعث این میشد که در برابر جنگ الکترونیک صدمه پذیری کمتری داشته باشد. سرعت اتش این توپ 550 گلوله از هر لوله است و برد موثر ان 3500 متر است. ایران خود مدعی توان درگیر این سامانه با موشک های کروز است
سامانه سراج-1
سراج1 شامل توپ دفاع هوایی35 م م اورلیکن که در ایران با نام سماوات35 تولید شد. سراج1 شامل سماوات روی یک خودروی شش چرخ است که دارای یک مجموع اپیتکی برای کشف و درگیر با هدف سوار یک کامیون جدا است که شامل دوربین دید حرارتی و مدار بسته و مسافت یاب لیزری است.. این مجموعه اپتیکی و راداری اجازه هدایت اتش رایانه ای به طرف هدف را میدهد. خود توپ اورلیکن35 از زمان شاه وارد ایران شد.مشابه این مجموع اپتیکی روی ناو البرز نیز نصب شده است
سامانه سعیر: یک ارتقا روی توپ 100 م م کی اس 19. کی اس 19 یک توپ ضد هوایی 100 م م تولید در دهه 1950 در شوروی است که عملا یک دهه بعد با سام2 جایگزین شد.این سامانه دارای یک رادار و رایانه انالوگ برای تنظیم لوله توپ و فیوز انفجار مجاورتی برای انفجار در نزدکی بمب افکن ها دشمن بود ولی به دللی سرعت پایین رایانه اصلا موثر نبود. ارتفاع عمل این توپ 18000 متر است. تعدادی کااس-۱۹ در زرادخانه‌های ارتش ایران موجود است که احتمالاً تعدادی از آن‌ها در جنگ با عراق به غنیمت گرفته شده‌اند. در سال ۱۳۹۰ ایران اعلام کرد که نیروی هوافضای سپاه پاسداران را به مدل تولید داخل این توپ مجهز کرده‌است. کااس-۱۹های ایرانی، که سعیر نامیده میشوند، به رادار کنترل آتش و سیستم هدف‌گیری و تنظیم جهت اتوماتیک مجهز هستند. البته هنوز هم برای فشنگ‌گذاری به یک خدمه نیاز است اما اتوماسیون سیستم تا حد زیادی خدمه مورد نیاز را کاهش داده‌است. به گفته مقامات ایرانی این توپ از نواخت تیر ۱۲ تا ۱۵ گلوله در دقیقه، برد موثر ۲۰ تا ۴۰ کیلومتر تا ارتفاع ۱۵ کیلومتری برخوردار است. میتوان آن را تا زاویه ۸۵ درجه بالا و تا ۳- درجه پایین برد و ۱۱ تن وزن دارد.
مصباح1: در واقع ترکیب چهار توپ 23 م م دو لول زد یو 23 -2 با سرعت اتش 8000 گلوله بر دقیقه به صورت علمی و 2000 گلوله بر دقیقه به صورت عملی است(به دلیل محدودیت خشاب توپ) . این سامانه به یک سامانه کنترل اتش با رادار و اپتیک تجهیز شده تا به صورت خودکار دست به تنظیم زاویه لوله بزند و دست به اتش پر حجم به طرف هدف بزند. سیستم دارای رادار سه بعدی است که روی شاسی متحرک سوار است و خود توپ ها روی یک شاسی چهار چرخ بدون موتور کششی سوار هستند و با در نظر هجم اتش بالا میتوان در ارتفاع پایین بسیار موثر باشد . از وضعیت عملیاتی ان اطلاعی در دست نیست
میثاق 1: موشک پدافند فروسرخ زمین به هوای کتف پرتاب که درواقع هان موشک چینی کیو دبلیو 1 ونگارد تولید شده در ایران است. ایران در سال 1993 طی قراردادی با چین 1100 تیر از این موشک را برای تولید در داخل خریداری کرده است . میثاق 1 دارای برد 5 کیلومتر و ارتفاع عمل 4 کیلومتر است و دارای کلاهک 1.4 کیلوگرمی است . میثاق1 دیگر تولید نمی شود
میثاق2:نسخه ارتقا یافته میثاق 1 است که در واقع این نیز تولید تحت امتیاز 650 تیر موشک ونگاردQW-11 چینی است . اگرچه اینگونه موشکها بر علیه هواپیماها تاثیر کمی دارند ولی همچنان بر ضد بالگردها بسیار موثر هستند .
میثاق ۳: نسخه بهبود یافته دارای جستجوگر فروسرخ ودارای فیوز مجاورتی ازنوع لیزری که اساس کارش به این صورت است که پس ازپرتاب موشک یک منبع تابش لیزر در داخل موشک به صورت ۳۶۰ درجه نور را به اطراف پخش میکند وبه محض نزدیک شدن به هدف نورد نظر وبازتاب پیدا کردن نور لیزری سرجنگی فعال شده و منفجر میشود
شهاب ثاقب: در واقع تولید موشک اچ کیو 7 چینی (نه خود اتش بار موشک ان ) در داخل است. اچ کیو 7 یک سامانه ارتفاع پایین ساخت چین است که خود برگرفته از شده از کورتال فرانسوی است. این موشک تا 11 کیلومتر برد و 6000 متر سقف پرواز دارد و دارای سامانه هدایت در خط دید رادار است و توسط امواج رادیویی تا هدف هدایت میشود. موشک دارای یک چاشنی انفجار مجاورتی حرارتی است که میتواند در نزدیکی هدف نیز منجر شود(برای اشنایی با اچ کیو 7 اینجا را کلیک کنید)
سامانه یا زهرا: یک سامانه پدافندی مشابه اچ کیو 7 چینی در ایران که از موشک شهاب ثاقب بهره می برد. در واقع ایران تعدادی سامانه اف ام 80 نسخه صادراتی اچ کیو 7 را از چین دریافت کرد و با کمک چین و برخی تجهیزت چینی سامانه یا زهرا را تولید کرد.این سامانه کششی و نیم متحرک است و دارای یک رادار و دوربین اپتیکی حرارتی و مسافت یاب لیزری است و در دو طرف رادار و سامانه های اپتیکی دو موشک شهاب ثاقب درون کپسول قرار میگیرد. این سامانه به روش هدایت مشابه اچ کیو 7 هدایت میشود و رادار هدف را کسب کرده و موشک را با کمک امواج رادیویی به طرف هدف هدایت میکند. اگرچه این سامانه نسبت به جنگ الکترونیک اسیب پذیر است(منظور کل روش هدایت رادیویی است ) زیرا میشود با ایجاد اختلال روی امواج ارسالی از سامانه باعث گم شدن موشک در اسمان شد. یا زهرا دارید برد درگیری 11 تا 12 کیلومتر و ارتفاع درگیری 6000 متر است و میتواند با اهدافی تا ارتفاع 30 متری درگیر شود. سامانه به دلیل داشتن سامانه اپتیک حرارتی میتوان ان را بدون استفاده از رادار نیز به صورت هدایت اپتیکی نیز هدایت کرد
حرز نهم: موشکی مشابه سامانه یازهرا ولی با تفاوت های مانند اینکه حرز نهم تمام متحرک بوده و پشت یک کامیون سوار میشود . همچنین حرزنهم دارای رادار پیسو است یعنی اینکه به جای ارسال امواج از رادار خود، دست به دریافت امواج ارسالی از جنگنده و جمع اوری انها برای مشخص کردن جای انها در اسمان میکند . حرز نهم به غیر از رادار پیسو دارای اپتیک حرارتی نیز است و همچنان از موشک شهاب ثاقب بهره می برد. از نظر برد و ارتفاع درگیر مشابه یا زهرا است ولی از کارایی کلی ان خبری در دست نیست و در مورد میزان تولید هر دو سامانه نیز اطلاعی در دست نیست اگرچه به نظر می رسد یا زهرا در تعداد بیشتری تحویل شده است
سامانه پدافندی دزفول
یک سامانه پدافند ارتفاع پست که بر اساس سامانه تور ام1 روسی ساخته شد و دارای موشکی و رادار هدایت اتش و هدایت مشابه است. این سامانه بر اساس اطلاعات موجود دارای برد 12 کیلومتر و ارتفاع عمل 6 کیلومتر بوده و روی یک کامیون سوار است(تور ام1 در خمت ایران روسی شاسی شنی دار سوار است). سامانه دارای یک سامانه اپتیکی حرارتی برای کشف غیر فعال هدف است
سامانه پدافندی مجید
سامانه پدافند هوایی کوتاه‌برد و ارتفاع‌پست مجید از یک واحد محمول بر خودروی ارس (متشکل از موشک و سامانه کنترل آتش الکترواُپتیکی) و رادار کاشف-۹۹ تشکیل شده است.موشک AD-08 این سامانه ۸ کیلومتر برد دارد.میتوان گفت که یک نوع موشک جدید مخصوص به این سامانه توسعه پیدا کرده که احتمالا از سیکر تصویرساز برخوردار است. موشک از نوع اصابت دقیق بوده (Hit-to-Kill) و با دقت بسیار بالایی به هدف اصابت میکند. همچنین سوخت موشک نیز از نوع بدون‌دود یا کم‌دود است که در غافل‌گیری هدف در کنار هدایت اپتیکی موثر است.همچنین در رابطه با این سامانه گفته شده که رادار کاشف-٩٩ با برد ٣٠ کیلومتر قابلیت لینک‌شدن با سامانه مجید را دارد. بکارگیری رادار کاشف-۹۹ در کنار بکارگیری سامانه کنترل‌آتش الکترواُپتیکی، باعث افزایش توان مقابله با اهداف این سامانه در شرایط مختلف آب‌و‌هوایی و جنگ‌الکترونیک میشود.
موشک صیاد1: نسخه تولید شده ایرانی موشک اچ کو2 چینی که خود نسخه چینی موشک سام2 روسی است… صیاد 1 یک موشک دو مرحله بزرگ و سوخت مایع با چالاکی کم است و عملا دیگر کارایی در نبرد ندارد . تنها موشک تولید شده (برای اشنایی با اچ کیو 2 اینجا را کلیک کنید)
صیاد2: موشکی پدافند ارتفاع بالا ساخت ایران که بر اساس موشک استاندارد 1 ساخته شده است. موشک رادار نیم فعال استاندارد1 در زمان رژیم گذشته به عنوان یک موشک پدافند ناوپرتاب وارد ایران شد. ایران در اواخر دهه 80 شمسی دست به ارتقا موشک های استاندارد1 در زمینه الکترونیک و تبدیل انها به موشک پیسو برای درگیر غیر فعال با هدف در کنار توان رادار نیم فعال زد و به ان نام محراب را داد. در ادامه ایران دست به تولید یک نسخه کامل از این موشک زد که 20 تا 25% از نسخه امریکایی بزرگتر است و بالچه انتهایی نیز کمی تغییر کرده. موشک دارای یک مرحله سوخت جامد است و دارای بیشترین برد 75کیلومتر و ارتفاع درگیری 25 کیلومتر میباشد . موشک دارای سامانه هدایت رادار فعال در کنار سامانه غیر فعال است از این رو جنگ الکترونیک تاثیر پذیری کمتری روی ان دارد . موشک دارای لانچر پرتابی مشابه پاترویت امریکایی است که در سیلو های دو و چهار تایی دیده شده که بر روی یک کامیون نصب است . صیاد2 یک موشک است و در قالب سامانه پدافندی تلاش استفاده می شود (برای اشنایی با استاندارد اینجا را کلیک کنید)
موشک صیاد3:
موشک با سوخت جامد وبرخورداری ازهدایت ترکیبی دارای برد ۱۲۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری ۲۷ کیلومتراست. ازلحاظ بدنه و ظاهر شبیه به خانواده استاندارد و باله های انتهایی نیز شبیه به موشک پاتریوت است. این موشک پرکننده فاصله موشک های بردبلندی مثل اس ۳۰۰ و باور۳۷۳ با سوم خرداد است. درمورد سرعت این موشک اطلاعاتی دردسترس نیست. ولی گمان میرود با توجه به ابعاد که تقریبا هم اندازه صیاد دو ولی برد ۴۵ کیلومتر بیشتر است دارای پیشران جدیدی باشد که سرعتی تا ۴ ماخ برای ان میشود متصور شد. این موشک از لحاظ برد مشابه موشک 9m96e2 روسی هست که درسامانه اس ۳۵۰ و اس ۴۰۰ به کار میرود ولی موشک روسی دارای وزن کمتر ( صیاد ۳دارای وزن تقریبا ۱۰۰۰ کیلوگرم است) و چالاکی بیشتر که میتواند تا مانورهای ۲۰ جی رو تحمل کند که برای مقابله با موشک های کروز مناسب است. ( وجود همچین موشکی به شدت درخانواده موشکهای پدافندی کشور احساس میشود). سامانه تلاش و 15 خرداد از موشک صیاد2 و 3 بهره میبرد که شامل رادار ارایه فازی حافظ با برد 250 کیلومتر به عنوان رادار جستجو، و رادار درگیری افق است. جدید صیاد 2 و 3 در قالب سامانه پدافندی صیاد نیز به کار رفته اند که شامل رادار ارایه فازی صیاد با برد 250 کیلومتر در نقش رادار درگیری و رادار درگیری نجم در نقش هشدار دهنده
موشک صیاد4: این موشک برای سامانه باور 373 ساخته شده و دارای برد 200 کیلومتر است و از سامانه خروجی متغییر بهره می برد. این موشک شباهت بسیاری به موشک روسی 48N6E که در سامانه پدافند هوایی اس 300 پی ام یو 1 به کار می رود دارد و دارای یک کلاهک 150 کیلوگرمی است . احتمالا ایران بر اساس نسخه به دست امده از موشک 48N6E ، موشک صیاد 4 را تولید کرده است
برای مطالعه مقاله ای کامل در مورد موشک های خانواده صیاد اینجا را کلیک کنید
سامانه رعد: سامانه رعد شامل موشک طائر 2 است که بسیار شبیه موشک پدافند روسی بوک ام2ایی کا(سام17) 9 ام317 است . این شباهات تا انجایی است که برخی از منابع مدعی این هستند که ایران در زمان تحریم سازمان ملل تعداد زیادی از این موشک را از روسیه دریافت کرده و ان را در قالب یک سیستم جدید به کار می برد اگرچه در نهایت بالچه های انتهای موشک با بوک کمی فرق دارد (این موشک مهندسی معکوس بوک ام2 است یا با کمک روسها و یا بدون کمک انها). رعد دارای برد 50 کیلومتر و سقف پرواز 25000 متر است و بر روی یک شاسی چرخ دار شش چرخ که بسیارش شبیه شاسی بوک ام2 است نصب می شود و روی هر خودرو سه موشک نصب شده . نسخه ای از سامانه رعد وجود دارد که حامل موشک نصب شده روی سامانه سام6 است(برای اشنایی با سامانه بوک اینجا را کلیک کنید)
رعد2:نسخه بهبود یافته رعد1 که دارای موشک طائر2آ است و دارای مجموع اپتیکی و رادار پیسو است که قابلیت درگیر ان در شرایط جنگ الکترونیک را افزایش میدهد . طائر2آ دارای بالچه بهیود یافته است و احتمالا چالکی و رادار پیشرفته تری دارد
سامانه سوم خرداد :
این سامانه که توسط سازمان هوافضای سپاه(سازمان پژوهشی باقر العلوم سپاه) طراحی وتولید شده است درسال ۹۳ درنمایشگاه هوافضای سپاه رونمایی شد از لحاظ طراحی طرحی مشابه سامانه بوک روسی دارد یعنی تمام اجزای سامانه اعم از رادار و موشک و سیستم کنترل فرماندهی دریک خودرو تجمیع شده است
رادار این سامانه از تکنولوژی ارایه فازی فعال بابرد ۱۵۰ کیلومتر درباند ایکس دارای ۱۷۰۰ المان میباشد. همچین این راداردر حالت گردان از رادار بشیر که یک رادار سه بعدی ارایه فازی متشکل از سی المان خطی میباشد و درباند اس دربازه فرکانسی ۴-۲ گیگاهرتزفعالیت میکند برای کشف اهداف اهداف پست موشک های کروز پرنده های بدون سرنشین و جنگنده ها به کار میرود.هدایت موشک به صورت tvm یعنی track via missilem هستش به این صورت که یعنی رادار علاوه بر هدف، موشک رو هم ردیابی میکنه ولحظه به لحظه فرامین اصلاح مسیر رو ارسال میکنه به موشک.پست فرماندهی گردان سوم خرداد با گردان رعد مشترک هست ومیشود گردان ترکیبی تشکیل داد، از آتشبارهای سوم خرداد و رعدکه درصورت نیاز بشه سوم خرداد رادارش رو خاموش کنه، هدایت رو بده به الکترواپتیک رعد.از نکات حایز اهمیت این سامانه استفاده از چند نوع موشک برای پوشش ارتفاع و بردهای مختلف میباشد این سامانه از موشک نهم دی که دارای برد سی کیلومتری میباشد برای مقابله با اهداف دربرد کم و پست من جمله موشک های کروز و اس دی بی ها میباشد چون وزن این موشک نسبت به موشک های طایر و صیاد کمتر هست شاید درحدود یک سوم وزن انها( موشکهایی مثل صیاد دو وسه و طایر وزنی درحدود یک تن دارند) برای این موشک وزنی معادل ۳۰۰ کیلوگرم میتوان متصور بود. به همین دلیل میتوان به تعداد بیشتری روی هرپرتابگر لود کرد ( خیلی راحت میشود هشت موشک نهم دی را روی هرپرتابگر سوم خرداد لود کرد) همچنین از موشک های طایر با برد پنجاه کیلومتر و صیاد ۲ بابرد ۷۵ کیلومتر و ارتفاع درگیری ۲۷ کیلومتری برای پوشش برد متوسط و از موشک جدید نسل طایر که دارای برد ۱۰۵ کیلومتری میباشد برای پوشش برد بیشتر استفاده میکند
این سامانه قادر به درگیری همزمان با چهار هدف و شلیک هشت موشک میباشد اما شاید برای بعضی ها این سوال مطرح شود که این سامانه تنها سه موشک حمل میکند چطور میتواند با چهار هدف درگیر و هشت موشک شلیک کنددلیل این موضوع به ساختار آتشباری این سامانه برميگردد و مشخصات اعلام شده برای آن، مربوط به یک آتشبار آن هست.
هر آتشبار سوم خرداد از یک پرتابگر دارای رادار (تلار) که با تعدادی پرتابگر بدون رادار (تل) لینک شده، تشکیل شده است.
تعداد تل قابل لینک شدن با یک تلار بستگی به نحوه بکارگیری تل دارد.
در یک حالت میتوان تل را بدون اپراتور و درواقع بصورت ریموت کنترل با تلار لینک کرد.
در این حالت نیازی به وجود اپراتور در داخل تل نبوده و اپراتورهای تلار، بصورت ریموت کنترل، تل را نیز کنترل میکنند. مثلا جهت و زاویه موشکهای تل را تغییر میدهند و فرمان شلیک را در زمان مناسب، ارسال میکنند.
در این حالت هر تلار با یک تل میتواند لینک شود. هر آتشبار سوم خرداد در حالت ریموت کنترل از یک تلار و یک تل تشکیل و 6 موشک در اختیار اپراتورهای تلار میباشد.
نکته بعدی اینکه به پرتابگر دارای رادار یعنی همان تلار، عبارت CV هم بکار گرفته میشود که مخفف عبارت “Combat Vehicle” بوده و به پرتابگر بدون رادار یا همان تل، عبارت SLV هم بکار گرفته میشود که مخفف عبارت “Spare an&d Launch Vehicle” میباشد.در تصویری که درپایین گذاشته میشود ادوات کنترل CV و SLV را در داخل کابین CV مشاهده میکنید.در حالت بکارگیری تل ها بصورت غیر ریموت کنترل یعنی استقرار اپراتور در داخل تل ها، تعداد تل ها قابل افزایش میباشد.ساختار آتشباری در صورت حالت غیر ریموت کنترل (یک تلار+ دو تل) در حالت لینک شدن تل بصورت غیر ریموت کنترل هست. درصورت لینک شدن تل بصورت ریموت کنترل هر آتشبار متشکل از ( یک تلار + یک تل) خواهد بود.
سامانه طبس:نمونه ارزان تر برای جایگزینی سوم خرداد که به جای رادار ارایه فازی از رادار رفلکتوری استفاده میکنه و دارای برد ۶۰ کیلومتر وارتفاع درکیر ۳۰ کیلومتر. میتواند با یک هدف درگیر و دوموشک را هدایت کند. این سامانه نیز از موشک طائر استفاده میکند و دارای رادار در جلوی خودرو به شکل مستقل است. طبس از موشک طائر و صیاد2 استفاده میکند
سامانه 9 دی
این سیستم در اردیبهشت سال 1400 رو نمایی شد که شامل نصب موشک با نام نه دی روی خودروی حامل سامانه سوم خرداد است. در واقع این سیستم شامل دو لانچر 4 تای در مجموع با هشت موشک با همان رادار هدایت اتش و خودروی سامانه سوم خرداد است. موشک به کاررفته در سال 97 به نمایش گذاشته شده بود.موشک نه دی یک موشک هدایت در خط دید رادار است زیرا از قرار بر روی نسخه های به نمایش در امده عبارت فرمانی نوشته شده .. این روش برای موشک های کوتاه برد برای افزایش چالاکی و سبک تر شدن انها کاربرد دارد زیرا با حذف سیستم هدایت موشک سبکتر می شود. در این روش موشک اخرین محل هدف را از طریق رادار زمین اطلاع یافته و به طرف ان هدایت می شود . برخی منابع در زمان به نمایش در امدن این موشک در چهلمین سالگرد انقلاب برد ان را 30 کیلومتر عنوان کردند
برای خواندن مقاله ای کامل در مورد خانواده موشک های پدافندی رعد، طبس و سوم خرداد اینجا را کلیک کنید
سامانه باور373: برنامه ای برای ساخت یک موشک پدافند برد بلند با توان مقابله با موشک های کرزو که بعد از لغو تحویل موشک اس 300 از سوی روسیه توسط ایران دنبال شد. این برنامه شامل ترکیب موشک صیاد 4 که در بالا به ان اشاره شد و سامانه رادار جدید است. در یک نمایشگاه نظامی در سال 1393 یک دستگاه رادار جستجو معراج4 برای این سامانه نیز به نمایش گذاشته شده که از نوع رادار ارایه فازی است و گفته شده بیشترین برد ان450 کیلومتر است . در رژه روز ارتش در سال 1394 لانچر این موشک نیز البته به صورت عمودی پشت یک تریلر به نمایش گذاشته شد. در اینده کشنده ذولجناح به عنوان حامل لانچر پرتاب ایفای نقش میکند و دو لانچر مکعبی شکل پرتاب روی یک کامیون سوار میشود(به بخش اول این مقاله در مورد کشنده ذوالجناح رجوع کنید) . در 31 مرداد 1398 این سامانه به شکل رسمی رو نمایی شد و فیلم تست ان نیز به نمایش گذاشت.. موشک صیاد4 به شکل عمود شلیک شد و سامانه دارای دو رادار یکی برای کشف و دیگری درگیر است.در تصاویر این سامانه دارای یک گردان متشکل از یک رادار جستجو، یک رادار درگیر و شش پرتابگر است که هر پرتابگر بین دو تا چهار موشک حمل میکنندبرد موشک این سامانه 200 کیلومتر عنوان شده است .(برای اشنایی با اس300 اینجا را کلیک کنید)
برای مطالعه مقاله ای کامل تر در مورد سامانه باور373 اینجا را کلیک کنید
شلیک صیاد 4 از سامانه باور
سامانه 15 خرداد
سامانه 15 خرداد در خرداد سال 1398 رونایی شد.سامانه 15 خرداد می تواند اهدافی نظیر جنگنده و پهپادهای مهاجم را در برد 150 كيلومتر شناسايي و تا برد 120 كيلومتر ردگيري نمايد و توانايي شناسايي اهداف پنهان‌کار در برد 85 كيلومتر و درگیری و انهدام آن‌ها را در برد 45 كيلومتری را دارا میباشد . سامانه پدافند هوایی “15 خرداد” قادر است تعداد 6 هدف را بطور همزمان شناسايي و ردگيري نموده و عليه 6 هدف عمليات شلیک و انهدام را انجام دهد . از ديگر ويژگي‌هاي بارز اين سامانه سلاح قابليت تحرك پذيري آن مي‌باشد، بگونه‌اي كه زمان حاضر به جنگ و عملیاتی شدن آن کمتر از 5 دقیقه است .اين سامانه مجهز به رادار آرايه فازي با امکان درگیری همزمان با چند هدف و سکوهای پرتاب مستقل مي‌باشد یکی از مزیت های خوب این سامانه امکان لود و استفاده از دونوع موشک مختلف با بردهای مختلف در یک پرتابگر هست به طوری که همزمان توان لود و پرتاب موشک صیاد دو با برد ۷۵ کیلومتر و صیاد ۳ با برد ۱۲۰ کیلومتر میباشد استفاده از چند نوع مهمات از یک سامانه باعث صرفه جویی در هزینه ها میشود یعنی شما میتوانید بسته به نوع تهدید و همچنین امکان کشف ورهگیری در فاصله مشخص از مهمات خاصی استفاده کنید در سامانه های روسی مثل ویتاژ و اس ۴۰۰ شاهد این قضیه هستیم البته در سامانه های ساخت داخل هم به این موضوع پرداخته شده به عنوان مثال دیگر سامانه سوم خرداد که میتواند چن نوع مهمات من جمله موشکهای طائر با برد پنجاه کیلومتر و نوع ارتقا یافته ان با برد ۱۰۵ کیلومتر رو لانچ کند همچنین امکان لود ولانچ موشک صیاد دو با برد هفتاد دوپنج کیلومتر و نهم دی با برد سی کیلومتر از این سامانه فراهم شده است. رادار سامانه ۱۵ خرداد، «نجم-۸۰۴B» نام دارد و توان درگیری همزمان با ۶ هدف را داراست. البته یک رادار جدید دیگر با نام جوشن نیز برای این سامانه تست شده که در رزمایش در سال1400 دیده شده است. مشخصات این رادار هنوز اعلام نشده است
این سامانه توانایی درگيري موثربا اهداف هوايي با قابليت‌هاي آفندي بالا مانند هواپيماهاي شناسايي، بمب افكن‌ها و جنگنده‌هاي تاكتيكي را دارا میباشد.این سامانه همچنین توانایی کشف و درگیری اهداف کروز در ناحیه کشندگی سامانه سلاح، را دارا میباشد.یکی دیگر از ویژگی های مهم این سامانه تاکتیکی بودن و تحرک پذیری بالای این سامانه میباشد به طوری که تنها با یک رادار عمل کشف و ردگیری رو همزمان انجام میدهد و به نوعی سامانه ای با کمترین اجزا میباشد. از دیگر ویژگیهای این سامانه سرعت عکس العمل این سامانه میباشد به طوری که در زمان پنج دقیقه قابلیت عملیاتی پیدا میکند که درسطح سامانه های روز دنیا من جمله اس ۳۰۰ میباشد.از دیگر اقداماتی که در این سامانه انجام شده شاید در مرحله اول اقدام مثبتی به نظر بیاد یکسان بود پست فرماندهی رو کامیون رادار میباشد این کار شاید در نگاه اول این طور نمود پیدا کند که تحرک سامانه بیشتر شده و یکپارچه سازی بیشتر انجام گرفته ولی این کار یه عیب بزرگ نیز داره و ان این زمانی است که از موشک ضدرادار برای سرکوب رادار استفاده بشود یعنی اگر رادار منهدم شود پست فرماندهی هم از بین خواهد رفت درواقع پست فرماندهی ورادار تبدیل به هدف میشوند.
مرصاد: نسخه بومی سامانه هاوک امریکایی در ایران. ایران از دهه 1970 در زمان رژیم گذشته سامانه هاوک را دریافت کرد که در تمام طول جنگ با عراق از ان به عنوان سامانه اصلی پدافندی استفاده کرد که البته بسیار نیز موثر بود .مرصاد شامل موشک شاهین است که موشک شاهین نسخه مهندسی معکوس موشک هاوک است ولی از قرار معلوم دست کم 600 کیلومتر در ساعت سریعتر است و سرعت ان به 3 ماخ رسیده است .رادار و سامانه های الکترونیکی کل سیستم به شدت ارتقا یافته است .مرصاد دارای رادار کاوش است که خود نسخه بومی رادار امریکایی ام پی کیو 50 متعلق به سامانه هاوک است. کاوش یک رادار جستجو با برد 150 کیلومتر است و توان بسیار بهتری در ارتفاع پایین دارد. همچنین رادار هادی نام رادار درگیر این سامانه است که وظیفه هدایت موشک به طرف هدف را دارد که ان نیز مهندسی معکوس رادار ام پی کیو 46 است . هر دو رادار دارای پردازنده دیجیتال و قعطات نیم هادی با توان مقاومت بهتر در برابر جنگ الکترونیک است . گفته شده مرصاد توان درگیر همزمان با دو هدف را دارد . ایران در سال 93 یک رادار اریه فازی 3 بعدی با برد 250 کیلومتر و توان رهگیری 100 هدف است این سامانه با نام رادار حافظ به نمایش گذاشته است. مرصاد همکنون عملیاتی است(برای اشنایی با هاوک اینجا را کلیک کنید )
مرصاد 16
مرصاد 16 در واقع هماهنگ سازی موشک شلمچه2 با سامانه مرصاد است. در این سامانه از یک لانچر با سه موشک شلمچه2 با برد 40 کیلومتر استفاده شده. شلمچه2 بر اساس موشک استاندارد1 ساخته شد که قبل از انقلاب تحویل ایران شده است و دارای سیستم هدایت رادار نیم فعال است .در سامانه مرصاد16 میتوان از همان رادار کشف و هدایت سامانه مرصاد استفاده کرد و یا اینکه از رادار بومی حافظ که یک رادار ارایه فازی با برد 250 کیلومترف توان کشف 100 هدف و درگیر با 6 هدف است استفاده کرد. البته رادار حافظ را میتوان در قابل سیستم مرصاد نیز استفاده کرد .از این رو ترکیب شلمچه-2 با رادار حافظ سامانه جدید با نام مرصاد16 را به وجود اورده
عبدالحمید تارخ
برای عضویت در اینستاگرام جنگاوران اینجا را کلیک کنید
اشنایی با جنگنده های موجود در ایران
سلاح های تهاجمی ایران(سلاح انفرادی)
ناوهای جنگی و شناورهای موجود در نیرو های مسلح ایران
بالگردهای موجود در نیروهای مسلح ایران
تانک های موجود در خدمت نیرو های مسلح ایران
هواپیماهای ترابری و اموزشی موجود در ایران
توپها و راکتهای توپخانه ای موجود در ایران
موشک های بالستیک موجود در ایران
موشک های هوا به هوای موجود در ایران
