اف5 به عنوان یک جنگنده بمب افکن سبک به درخواست دولت امریکا برای برآورده کردن نیاز کشورهای دوست امریکا در دوران جنگ سرد ساخته شد که پول زیادی نداشتند اگرچه به دلیل کارایی مناسب ، تعمیر و نگهداری اسان و قیمت کم توسط بسیاری از کشور های ثروتمند نیز خریداری شد ولی در کل این جنگنده همواره یک جنگنده ساده با الکترونیک و تسلیحات ساده بود. برای نمونه دو نسخه اولیه این جنگنده یعنی نسخه A و B اصلا رادار نداستند و دو مدل بعدی هم یک رادار بسیار ساده داشتند. به غیر از موشک سایدواندر و برخی نسخه های تولیدی که توان حمل موشک ماوریک داشتند هیچ سلاح هدایت شونده ای توسط انها حمل نمیشد
مقاله ای در مورد جنگنده اف5 را اینجا بخوانید
برزیل 68 فروند F-5 از ایالات متحده خریداری کرد که این قرارداد با نام صلح آمازون در سال 1973 شناخته شد. ناوگان اف5 تحویل داده شده توسط ایالات متحده در نهایت شامل 58 فروند F-5E Tiger II نسخه تک سرنشین رزمی ، چهار F-5F نسخه دوسرنشینه اموزشی رزمی بود
در اوایل دهه 2000، نیروی هوایی برزیل با کمک شرکت هواپیما سازی برزیلی امبرایر که از جمله مشهور ترین شرکت های سازنده هواپیمایهای غیر نظامی در جهان است در کنار شرکت اسرائیلی البیت سیستم برای ارتقاء ناوگان جنگنده های F-5E/F به استاندارد F-5M آغاز کرد. در سال 2005، امبرایر قراردادی به ارزش 285 میلیون دلار برای نوسازی 43 فروند F-5E تک سرنشین موجود دریافت کردند. به این مجموع به زودی سه فروند F-5F دو سرنشینه نیز اضافه شد. قرار شد تا جنگنده های ارتقا یافته با کد F-5EM و F-5FM شناخته شوند.
این هواپیماهای پیشرفته که در مجموع به آنها F-5M گفته می شود، همگی از کارخانه Gavião Peixoto با مجموعه ای از تجهیزات اویونیک پیشرفته به روز شده ارتقا یافتند .
ولی این ارتقا روی اف5 که از یک جنگنده دهه 1960 یک جنگنده با الکترونیک دهه 1980 و نسل 4 ساخت چه ارتقائاتی به خود دیده است
بزرگترین تغییر در این جنگنده مربوط به تعویض رادار بود
در مرکز این بسته ارتقا یک رادار Leonardo Grifo F ساخت ایتالیا قرار دارد که یک رادار پیشرفته پالس داپلر با اسکن مکانیکی پیشرفته با قابلیت رهگیری همزمان 4 هدف و درگیری با 2 هدف در اسمان است.این رادار تنها 85 کیلوگرم وزن دارد و برای نصب در دماغه کوچکی چون دماغه اف5 ساخته شده است.برد این رادار80کیلومتر و قفل رادار ان حدود 50 کیلومتر ذکر شده .این رادار حتی توان کشف اهداف زمینی مانند پلها و یا ساختمانها را دارد و توان کشف یک کشتی جنگی را از 110 تا150 کیلومتری دارد. این رادار توان قفل موشک های هدایت راداری نیم فعال و یا فعال میان برد را روی هدف دارد. در قیاس با رادار AN/APQ-153 خود جنگنده اف5 که تنها 30 کیلومتر برد دارد و توان هدایت هیچ موشک راداری را به سمت هدف ندارد
در بخش کابین همچنین دارای یک کابین خلبان اصلاح شده همراه با سیستم های اویونیک جدید، از جمله سامانه ناوبری اینرسی/GPS، سه نمایشگر کریستال مایع چندکاره (اف5 تولیدی تنها یک نمایشگر داریه شکل سیاه و سفید برای نمایش رادار داشت) ، یک نمایشگر جدید هد آپ (HUD)(اف5 تولیدی اصلا چنین سیستمی نداشت) و مفهوم کنترل دریچه گاز و سیستم اتش (HOTAS) که شامل نصب کیلید های کنترل اتش روی دسته گاز برای راحتی بهتر خلبان برای دسترسی به انها که این نیز در اف5 تولید وجود نداشت . کابین شیشهای جدید با عینکهای دید در شب (NVG) سازگار است و خلبان نیز با یک صفحه در جلوی کلاه پرواز خود ساخت اسرائیلی مجهز است که امکان تعیین هدف خارج از محدوده دید را فراهم میکند.
سیستمهای جدید حفاظتی شامل پرتابگرهای چف/فلر که باز در نسخه تولیدی وجود نداشت ، گیرنده هشدار راداری جدید که به خلبان در مورد در معرض دید رادار قرار گرفتن و سمت تحدید هشدار میداد .همچنین این جنگنده برای نصب غلاف جنگ الکترونیک ساخت اسرائیل سیم کشی شده است سیمکشی برای استفاده از غلاف جنگ الکترونیکی رافائل Sky Shield است. اسکای شیلد یک غلاف جنگ الکترونیک اسرائیلی است که روی چندین جنگنده در جهان نصب میشود و در خود برزیل غیر اف5 بر روی جنگنده مشترک ای ام ایکس نیز نصب میشود و بر روی باندهای مختلف ایجاد اختلال میکند
بدنه جنگنده تحت ارتقائاتی قرار گرفت تا 15 سال دیگر به عمر مفید اضافه شود و به غیر ان اکنون یک لوله سوختگیری ثابت نیز در کنار دماغه نصب شده که به اف5 توان سوختگیری هوایی میدهد چیزی که این جنگنده از ان بی بهره بودند.نیروی هوایی برزیل با دریافت سوخترسان کی سی390 توان رزمی اف5 های خود را دو چندان کرده است
از نظر تسلیحات، F-5M بسیار فراتر از انتظارات رفته است
از موشک هوا به هوا میان برد دربی ساخت اسرائیل با برد 50 کیلومتر بهره میبرد .این موشک رادار فعال به اف5 این توان را میدهد همزان با دو هدف درگیر شد و بعد از شلیک موشک به سمت هدف میدان نبرد را ترک کند تا ایمن بماند. دو تیر از این موشک زیر بال این جنگنده قابل حمل است
به غیر از این این جنگنده میتواند موشک های تصویر ساز حرارتی پانتون4 و 5 را نیز حمل کند. این موشک های یک نسل جلوتر از موشک سایدواندر نسخ ال هستند. موشک های تصویر ساز حرارتی توان بسیار بهتری در کشف اهداف به شکل حرارتی دارند برای نمونه میتواند بر روی دمای بدنه جنگنده دشمن حتی از روبرو نیز قفل کنند
برای مأموریت های هوا به زمین، اف5 ام می تواند به بمب های هدایت شونده لیزری نیز مسلح شود در حالی که تا پیش از این تنها به بمب و راکت غیر هدایت شونده تجهیز بود .برای هدایت بمب لیزری اف5 برزیلی توان حمل غلاف هدایت لیزری لاینتیرینگ ساخت اسرائیل را دارد ولی اگرچه این جنگنده برای حمل این غلاف سیم کشی شده است ولی برزیل این غلاف را سفارش نداد. همچنین این جنگنده توان حمل بمب های هدایت لیزری افر را دارد ولی باز برزیل این بمب را سفارش نداد دلیل این مسئله نیز این است که نقش اول انتخاب شده برای این اف5 های ارتقا یافته دفاع هوایی است
علاوه بر این، آزمایشهای تسلیحاتی نیز در مورد یک موشک کروز دوربرد بومی، MICLA-BR، که زیر بدنه F-5 حمل میشود، انجام شده است. این موشک کروز برزیلی نسخه هوا پرتاب موشک زمین به زمین MTC-300 (یا AV-TM 300) با برد300 کیلومتر است که دارای سیستم هدایت هدایت اینرسی/GPS در مرحله اخر است .این موشک توان تهاجمی بالای به اف5 میدهد و توان درگیر با اهداف در خارج از برد پدافند را میدهد
اولین جت ارتقا یافته نمونه اولیه دو سرنشینه F-5FM بود و در دسامبر 2004 در مقر امبرایر در سائو خوزه دوس کامپوس در ایالت سائوپائولو به پرواز در امد و در سپتامبر سال 2005 وارد خدمت نیروی هوایی برزیل شد
برنامه نخست در ابتدا شامل ارتقا مجموعا 46 هواپیمای از جمله سه هواپیمای دو سرنشینه – تا سال 2007 بود، اما تا مارس 2008، تنها 23 هواپیمای ارتقا یافته
در اواخر سال 2007، و پس از آنکه طرح قبلی برای خرید اف-5های نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی کنار گذاشته شد، دولت برزیل با نیروی هوایی اردن به توافق رسید تا 11 فروند F-5E/F نیروی هوایی سلطنتی اردن را به برای ارتقا خریداری کند زیرا از اف5 های انها بسیار جوانتر بود . هشت فروند F-5E و سه F-5F از اردن در آگوست 2008 با یک هواپیمای ترابری An-124 وارد سائوپائولو شدند، اما در نهایت، تنها سه فروند از اف5 اف دو سرنشینه ارتقاء یافتند و در مجموع 49 فروند اف5 در برزیل ارتقا یافته
کار ارتقاء آخرین F-5 در سال 2013 به پایان رسید. دو فروند از دو سرنشینه از آن زمان به بعد، در تصادفاتی که در ژوئیه 2016 و می 2018 رخ داد، نابود شده اند.
اف5 های برزیلی البته قرار است در نهایت با گرپین جایگزین شوند. این جنگنده تا قبل از ورود گرپین به خدمت برزیل مدافع اسمان برزیل بودند ولی همکنون در برابر گرپین نسخه ایی حرفی برای گفتن ندارند ولی بدون شک یکی از بهترین ارتقائاتی است که روی این جنگنده انجام شد. نکته جالب اینکه در ایران نیز بر اساس اف5 طرحی مشابه این جنگنده با نام جنگنده کوثر ساخت شد که البته بدون شک تمامی توان اف5 ایی ام برزیلی را نیز ندارد نمونه ان نداشتن توان شلیک موشک رادار فعالی چون دربی ولی در حالی که برزیل در حال خروج از خدمت اف5 ایی ام خود تا سال 2025 است ایران از کوثر به عنوان جنگنده مدرن یاد میکند
عبدالحمید تارخ
عضویت در کانال تلگرامی جنگاوران برای آگاهی از آخرین مقالات و مطالب نظامی