در حالی که شکاری رهگیر برتری هوایی اف ۱۴ تامکت در خدمت نیروی هوایی ایران طی ۸ سال جنگ با عراق موفق شد پیروزی‌های زیادی به دست آورد ولی در نیروی دریای آمریکا تنها ۵ پیروزی هوایی داشت
اف 14 در خدمت نیروی دریایی آمریکا در جنگ‌های زیادی شرکت کرد ولی به شکل سنتی با وجود اینکه برتری هوایی و قابله با جنگنده‌های دشمن در نیروی دریایی به آن سپرده شده بود ولی برتری هوایی کل میدان جنگ توسط ارتش امریکا به جنگنده‌های نیروی هوایی از جمله شکاری رهگیر محبوب و موفق اف ۱۵ ایگل پرده شد از این رو در جریان جنگ‌هایی چون جنگ ۱۹۹۱ خلیج فارس و یا بمباران هوایی یوگسلاوی در سال ۱۹۹۹ با وجود اینکه جنگنده‌های نیروی هوایی چه اف ۱۵ و چه اف ۱۶ موفق شدم پیروزی‌های هوای زیادی را به دست آوردند ولی سهم زیادی نصیب اف ۱۴ نشد که عبارت روشن‌تر مناطق پرشکار به نیروی هوایی سپرده شده بود
حالا بماند که از ۱۹۹۰ با خروج از خدمت هواپیما تهاجمی ای ۶ اینترودر نقش بمباران هوایی نیز به اف ۱۴ سپرده شد و با تجهیز به بمب‌های هدایت لیزری و غلاف نشانه گذاری لیزری در چند جنگ نیز به عنوان هواپیمای تهاجمی استفاده شد.این مسئله که شکارها بیشتر گیر نیروی هوایی می‌آید تا نیروی دریایی چیز جدیدی نیست برای نمونه در جریان جنگ ویتنام شکارهای جنگنده‌های نیروی هوایی بسیار بیشتر از جنگنده‌های نیروی دریایی و یا تفنگداران دریایی آمریکا است
در زیر به نخستین پیروزی و درگیری هوایی اف14 در نیروی دریایی امریکا می پردازیم
درگیری خلیج سرت
خلیج سرت یا سدره در شمال لیبی قرار دارد و از سال 1973 لیبی آن را جزئی از آب‌های سرزمینی خود دانست این مسئله با قوانین بین‌المللی که بخش زیادی از این خلیج را آب بین الملل می‌دانست مخالف بود و ایالات متحده بلافاصله با اعزام ناوگروه‌های تلاش در کنترل عبور و مرور غیرنظامی در منطقه کرد. به شکل معمول رهگیری‌هایی توسط جنگنده‌های نیروی دریایی آمریکا انجام می‌شد که در آن آنها دست به رهگیری جت‌های جنگی لیبی می‌زدند ، ولی معمولاً این حوادث چندان جدی نبود تا اینکه در آگوست سال ۱۹۸۱ رونالد ریگان رئیس جمهور جدید آمریکا دست به اعزام چند ناو گروه از جمله دو ناو هواپیمابر لیمیت و فورستال به مدیترانه زد.نیروی هوایی لیبی تلاش کرد تا با انواع جنگنده‌های خود مانند میگ ۲۵ میگ ۲۱ میگ ۲۳ و یا سوخوی ۲۲ با نزدیک شدن دائم به ناوهای هواپیمابر آمریکای آنها را اذیت کند ولی این پروازها که با رهگیری‌های جنگنده‌های نیروی دریایی آمریکا و اسکورت هواپیماهای لیبی برای دور کردن از ناوهای آمریکایی انجام می‌شد به سرعت شکل خصمانه گرفت
در صبح روز 19 آگوست، پس از چندین مورد نزدیک شده جنگنده های لیبی به ناوگروه های امریکایی در روز قبل، دو فروند F-14 از اسکادران VF-41 “Black Aces” با کدهای عقاب سریع 102 (فرمانده هنری ‘هنک’ کلیمن به عنوان خلبان و ستوان دیوید ‘دی‌جی’ ونلت در کابین عقب به عنوان افسر اسلحه ) با شماره شناسه 160403 و عقاب سریع 107 (ستوان لارنس موچینسکی و ستوان‌جونیور جیمز ‘لوکا’ اندرسون) با شماره شناسه 160390) در حال پرواز برای انجام عملیات گشت هوایی رزمی بودند،
آنها در حال یک ماموریت گشتی معمولی بودند که به آنها خبر داده می‌شود که یک فروند هواپیمای اس ۳ وایکینگ نیروی دریایی که در حال پرواز در خلیج سرت است در خطر نزدیک شدن دو فروند هواپیمای سوخوی ۲۲ام3 نیروی هوایی لیبی هستند. سوخوی ۲۰ و سوخوی ۲۲ هر دو نسخه صادراتی سوخوی ۱۷ شوروی بودند . سوخو ۲۰ شامل دو نسخه اولیه سوخو ۱۷ و سوخو22 دو نسخه بعدی سوخو17 است که به عنوان یک محصول صادراتی به کشورهای مختلفی از جمله لیبی صادر شد
در آن زمان است وایکینگ ۱۹ کیلومتری آب‌های لیبی پرواز می‌کرد که دو فروند سوخوی ۲۲ از پایگاه هوایی غردابیه در شهر سرت در شمال لیبی برخاسته و راه مدیترانه را پیش گرفتند و به سرعت توسط یک آواکس ایی2 سی هاوک ای نیروی دریایی آمریکا رصد شدند
آواکس نیروی دریایی بلافاصله به هواپیمای اس ۳ وایکینگ هشدار داد که دو فروند جنگنده لیبی به آنها نزدیک می‌شود .خلبان وایکینگ به سرعت ارتفاع هواپیما را کم می‌کند و در ارتفاع ۵۰۰ متری سطح دریا تلاش و فرار می‌کنند ولی بعدها طی مصاحبه‌ای می‌گوید که لحظات استرضا بود چون هواپیمای وایکینگ وی نه هشدار دهنده راداری داشت و نه سلاحی برای دفاع از خود .البته به عنوان یک هواپیمای ضد زیردریایی نیز مشخصاً نباید سلاح هوا به هوا می‌داشت و بعدها مشکل هشدار دهنده نیز در این نوع هواپیما رفع شد
اواکس به هر دو اف ۱۴ موجود در منطقه هشدار می‌دهد که به سرعت به طرف هواپیمای وایکینگ پرواز کنند. فاصله اف ۱۴ با وایکینگ بسیار کم بود ،انها به سرعت وایکینگ را پشت سر گذاشته و به طرف جنگنده‌های سوخوی لیبیایی که از روبرو می‌آمدند نزدیک می‌شوند در مرحله اول آنها اصلاً قصد درگیری نداشتند ،حتی آنها سوخوها را با چشم می‌دیدند ولی به ناگاه یکی از سوخوها اقدام به شلیک یک موشک هوا به هوای فروسرخ آر ۱۳ آتول به سمت جنگنده‌های اف 14 کرد. اتول موشک قدیمی است و موشکی نیست که بتوان آن را از روبرو بر روی هدف قفل کرد .کاوندی فروسرخ موشک بسیار ضعیف است و در بهترین حالت تنها زمانی که جنگنده حامل در پشت سر جنگنده دشمن باشد بتواند بر روی خروجی موتور قفل کند . احتمالاً اصلاً موشک شلیک شده از طرف سوخوی لیبیایی روی اف ۱۴ها قفل نشده بود موشک به راحتی خطا می‌رود
همین اقدام کافی بود تا هر دو اف ۱۴ موقعیت رزمی بگیرند و با مخابره کردن کد درگیری وارد یک درگیری هوایی با جنگنده‌های لیبی بشوند. هر دو سوخو قبل از اینکه اف ۱۴ها برسند از همدیگر جدا می‌شوند هر دو جنگنده لیبیایی طی چرخشی به سمت سواحل لیبی پرواز می‌کنند .خلبانان اف ۱۴ که دیگر خود را طبق قوانین مجاز به درگیری می‌دانستند به سرعت وارد درگیری می‌شوند یکی از اف14 ها که با کد عقاب سریع 102 شناخته می‌شد به سرعت خود را پشت یکی از سوخوها رساند و اقدام به قفل و شلیک یک موشک سایدواندر نسخه ال به سمت سوخو کرد .موشک وارد خروجی موتور شد و جنگنده در آسمان تکه تکه شد .عقاب سریع ۱۰۷ نیز به سرعت خود را به پشت یکی دیگر از سوخو ها رساند و با شلیک یک سایدواندر دیگر آن یک دیگر جنگنده را نیز سرنگون کرد
یک هواپیمای شناسایی آمریکایی در فراز مدیترانه به مکالمات خلبانان لیبیایی گوش می‌داد .آنها قبل از آغاز درگیری با اف ۱۴ها شلیک موشک اتول را گزارش داده بودند که نشان می‌دهد هیچ اشتباهی در زمان شلیک وجود نداشت و شلیک کاملاً عمدی بوده .نیروی دریایی آمریکا می‌گوید هر دو خلبان لیبیایی از جنگنده‌های خود اجکت کردند ولی یکی از خلبانان اف ۱۴ می‌گوید که وی دید یکی از خلبانان اجکت کرد ولی چتر نجات آن باز نشد. لیبی بلافاصله شروع به اقدام برای جستجو و نجات خلبانان خود کرد .دو فروند میگ ۲۵ فاکس بت لیبیایی با سرعت1.5 ماخ به طرف ناو پرواز کردند. این یک اقدام خصمانه بود که بلافاصله با رهگیری اف ۱۴ مواجه شد و هر دو جنگنده لیبی‌های بازگشتند
این درگیری نخستین پیروزی‌های هوایی اف14 در خدمت نیروی دریایی آمریکا بود. برای لیبی این عملیات دستاوردی به غیر از از دست دادن دو جنگنده‌اش در بر نداشت.البته سوخو22 رقیبی برای اف14 نبود.. اف14 یک شکاری رهگیر نسل 4 پیشرفته بود در حالی که سوخو22 یک جنگنده تهاجم نسل سوم
هواپیمای اف ۱۴ که با کد عقاب سریع ۱۰۲ شناخته می‌شد امروزه در موزه هوایی یدلند نگهداری می‌شود در حالی که بر روی دماغ‌های خود نشانه‌ای از شکار سوخو را دارد ولی عقاب سریع ۱۰۷ در سال ۱۹۹۴ کنترلش را از دست داد و در اقیانوس سقوط کرد اگرچه هر دو خلبان موفق به نجات شدند
مقالات مشابه
سرنگونی سوخو24 روسیه توسط اف16 ترکیه
سرنگونی اف16 ترکیه توسط میراژ2000 یونانی
سرنگونی اف4 نیروی هوایی امریکا توسط اف14 نیروی دریایی
عبدالحمید تارخ
