سرنگونی اف16 ترکیه توسط جنگنده میراژ2000 یونان
سرنگونی اف16 ترکیه توسط جنگنده میراژ2000 یونان
زمینه
همواره رابطه یونان و ترکیه بر سر اختلافات زیادی از جمله مسئله قبر پرتنش بوده است .قبرس پس از درگیری بین یونان و ترکیه در سال 1974 به دو بخش قبرس ترک نشین شمالی و قبرش جنوبی یونانی نشین تقسیم شد. قبرس جنوبی عضو اتحاده اروپا است و یک کشور مستقل که دارای اقتصادی مناسب است ولی قبرس ترک نشین به عنوان یک بخش اشغال همواره در نظر گرفته شده و غیر ترکیه کس ان را به رسمیت نمی شناسد . همچنین یونان سالها است با پیوستن ترکیه به اتحاده اروپا مخالفت میکند که این مسئله خود باعث دلخوری انکارا است. همچنین اختلافات بر سر چند جزیره در دریایی اژه نیز خود دلیلی بر اختلافات بیشتر شده است
برای سالها، خلبان‌های دو طرف در برابر هم در دریایی اژه صف ارایی کرده اند. یونان، ترکیه را به نقض هزاران بار حریم هوایی خود در چند دهه گذشته متهم می کند. در موارد متعدد، این رویارویی ها به درگیری هوایی (نبرد سگی یا داگ فایتر) بین دوطرف انجامیده که جنگندهای هر دو طرف تلاش کردند تا خود را پشت جنگنده طرف مقابل رسانده و روی دیگر برای اخطار قفل کنند ولی در سال 1996 این درگیری با سرنگونی یک اف16 ترکی توسط میراژ2000 یونانی ختم شد
در بعد از ظهر 8 اکتبر 1996، 2 فروند اف16 و 4 فروند اف4 فانتوم ترکیه در یک ماموریت گشت هوایی بر فراز دریای اژه بودند که حریم هوایی یونان در شمال خیوس را نقض کردند. 2 فروند جت یونانی داسو میراژ 2000، که یکی توسط کاپیتان تانوس گریواس هدایت میشد برای رهگیری جت های ترکیه اعزام شدند. پس از اینکه میراژ ها خود را به اف16 رسانده و دست به تعقیب هم زدند تا بدین گونه میراژ ها ، جنگنده های ترک را متقائد کنند از حریم هوایی انها خارج شوند ، یک فروند اف-16 دی ترکیه که توسط کاپیتان نیل اردوغان و کابین عقب سرهنگ عثمان چیچکلی خلبانی میشد، توسط یک موشک ماژیک توسط کاپیتان از تانوس گریواس ساقط شد. کابین عقب اف16 ، سرهنگ عثمان چیچکلی با استفاده از صندلی پرتاب شونده خود اجکت کرد و جان سالم به در برد اما کاپیتان نیل اردوغان ایجکت نکرد و گزارش شد که در این سانحه جان باخت.
نیروی هوایی ترکیه و یونان هر دو جنگنده اف16 دارند .
یونان اولین بار در سال 1985 دست به سفارش اف16 زد و در سال 1990 به دسته اول سفارش جنگنده های اف16 خود که شامل40 فروند اف16 سی و دی(34 فروند نسخه تک سرنشینه سی و شش فروند نسخه دو سرنشینه دی) بود دست یافت.یونانی ها با افزایش قدرت هوایی ترکیه که با تولید تحت امتیاز بیش از 200 فروند اف16 همراه بود دست به سفارش 40 فروند اف16 دیگر در دهه بعد زدند. انها در ادامه 60 فروند اف16 دیگر نیز به دست اوردند. 60 فروند اخری از نسخه سی و دی بلوک52+ بود که دارای مخازن سوخت تطبیقی بودند .
ولی چرا یونان با وجود اف16 دست به خرید میراژ2000 زد.
یونان در سال 1985 همزمان با اف16 دست به سفارش میراژ2000 زد.یونان در دهه1980 یک برنامه بزرگ نظامی داشت ولی پول زیادی نداشت .انها متوجه این شده بودند که ترکیه یک برنامه بزرگ برای گسترش توان دفاع هوایی خود دارد و میخواهد تعداد زیادی اف16 به خدمت بگیرد ولی یونان پول زیادی نداشت. یونان برای نجات از تورم بالا تلاش بسیار در جذب سرمایه فرانسوی ها داشت وهمچنین دولت فرانسه چند برنامه بزرگ شامل ساخت بندر پل و سد در یونان داشت که باعث ایجاد اشتغال در این کشور می شد از این و انها برای جلب رضایت فرانسه یونان تصمیم به خرید میراژ گرفت از این رو خرید میراژ کاملا یک تصمیم سیاسی بود
البته یونان پیش از این نیز از فرانسه میراژ خرید بود . انها در دهه1970 همراه با فانتوم جنگنده میراژ اف1 را نیز خریده بودند دو جنگنده نسل سوم در یک کلاس و همکنون یک دهه بعد انها همزمان با اف16 دست به خرید رقیب اروپای اف16 یعنی میراژ2000 زدند. البته یکی دیگر از دلایل خرید میراژ این بود که با در نظر گرفتن سفارشات بسیار اف16 در دهه1980 ، خط تولید انچنلن شلوغ بود در بهترین حالت تحویل اف16 در سال 1990 بود و عملیاتی شدن ان به سال 1991 می رسید ولی یونان می توانست سه سال زودتر میراژ را تحویل بگیرد .
یونانی ها با ورود اف16 و میراژ2000 وارد عصر نسل 4 ها شده بودند.انها به زودی متوجه شدند میراژ انها که از نسخه EG بود و یک چند منظوره هزینه عملیایت بالاتری نسبت به اف16 دارد از طرفی عمر تعمیر و نگهداری بخش های مختلف ان بیشتر بود .با ورود اف16 این کشور مشتری اف 16 شد و دیگر تصمیمی به سفارش تعداد بیشتری میراژ 2000 نداشت .تنها در سال های 2000 دست به ارتقا تعداد 25 فروند از میراژ خود به سری 2000-5 زد که دارای رادار و الکترونیک بهتری بود
میراژ های یونانی توان حمل و شلیک موشک ضد کشتی اگزوسه را داشتند . یکی از دلایل سفارش این جنگنده نیز همین بود زیرا اف16 دارای توان شلیک موشک ضدکشتی نبود ویا دست کم یونان نمی خواست روی اف16 چنین توانی نصب شود
میراژ یونانی بیشتر در نقش دفاع هوایی به کار میرفتند ولی به دلیل توان شیک موشک اگزوسه در منطقه اژه بیشتر به کار میرفتند تا اف16 های یونانی
پیش از این بارها میراژ با اف16 رو در رو شده بودند .یکی از مشکلات یونانی این بود که گهگاه واحدهای مختلف یونانی اف16 و حتی فانتوم های خودی را با نسخه ترکی اشتباه می گرفتند .این مسئله باعث شده بود تا انها یک رنگ امیزی متفاوتی با اف16 ترکی داشته باشند ولی با وجود این همواره این اشتباهات وجود داشت.
در سال 1994 یک درگیری نزدیک بین اف16 ترکی و یونانی رخ داد. مانند همیشه یک جنگ سگی پیش امد ولی وقتی دو اف16 یونانی دیگر وارد درگیری شدند خلبانان انها سردرگم شدند زیرا در نور شدید افتاب نمی توانستند دقیقا مشخص کنند کدام اف16 خودی است.برای همین یونایها ترجیه میدادند میراژ بیشتر در این گونه مسائل درگیرش شوند زیرا تشخصی انها اسان تر بود.همچنین نه یونان و نه ترکیه هرگز دست به قفل رادار از راه دور نمیزدند . اگرچه قفل رادار یک اقدام متداول برای هشدار است ولی یونان همواره ترجیه میداد تا با دنبال کردن و مانورهای تند ترکها را وادار به خروج از حریم هوایی خود بکند
در نبرد سال 1996 میراژ های یونانی مسلح به دو تیر موشک ماژیک و دو تیر موشک سوپر 530 بودند. موشک سوپر 530 یک موشک رادار تیم فعال است که تا45 کیلومتر برد دارد و برای رزم هوایی فامد است ولی همان طور که گفته شد خلبانان یونانی ترجیه میدادند با تعقیب و گریز خلبانان ترک را وادار به ترک منطقه بکنند برای همین زمانی که دقیقا مشخص نیست به چه دلیلی خلبان یونانی تصمیم به اتش میگیرد از موشک ار550 ماژیک استفاده میکند
ماژیک 2 یک موشک فروسرخ خوش نام فرانسوی است که موفیقت ها دیگری نیز داشته . این موشک برای اولین بار روی میراژ اف1 عراقی طی جنگ ایران و عراق به کار رفت و موفق به سرنگونی جنگنده های ایرانی شد. کارایی ان باعث شد تا چین نیز نسخه ای از ان را با کمک فرانسه با نام پی ال7 تولید کنند اگرچه اصلا کارایی نسخه فرانسوی را نداشت .
یکی از خلبانان یونانی بعدها در تویتر خود میگوید: خلبانان ترک خیلی سمج نبودند انها اگر هم حریم هواییما را نقض میکردند سریع با دیدنمان بر میگشتند .وی میگوید البته بارهاکار انها به درگیری سگی گشید ولی هرگز نیازی به سلاح نبود ولی به گفته منابع یونانی در درگیری سال 1996 نتنها خلبان اف16 دی برنگشت بلکه به شکل گستاخانه ای درگیری را ادامه میدهد به شکلی که خلبان یکی از میراژ ها اینگونه برداشت میکند که خلبان اف16 تلاش دارد بارفتن پشت میراژ دوستش ان را سرنگون کند
البته برخی منابع دیپلوماتیک یونانی گفتند که به خلبان یونانی فرمان اتش داده نداشته و وی در شریط پر استرس درگیری هوایی برداشت اشتباه از دستور مرکز داشته است
میراژ2000 جنگنده چالاکی است . این جنگنده برای رقابت به اف16 ساخته شد. زمانی که در اواخر دهه1970 زمانی که چهار کشور دانمارک، هلند، بلژیک و نروژ به دنبال جنگنده جدید میگشتند میراژ اف1 طی رقابتی با اف16 میدان را واگذار کرد و داسا فرانسه به دنبال ساخت میراژ2000 رفت. میراژ2000 چالاکترین نسل 4 غربی بعد اف16 است و همواره بسیار از کارشناسان تحت تاثیر مانورهای ان نمایشگاه های هوایی قرار می گرفتند بدون شک خلبانان یونانی به عنوان عضو ناتو هم خلبانان با سطح مهارت بالای بودن و به زیبای از پس خلبانان ترکی بارها بر امدند
اف16 های ترکیه مسلح به موشک سایدواندر بودند. یعنی موشک فروسرخ که برای رزم هوایی نزدیک ساخته شده .در زمان درگیری اف16 ترکیه هیچ سلاحی غیر سایدواندر و توپ20 م م نداشتند. البته منظور فقط در ان درگیر نبود بلکه به شکلی کلی فقط همین دو سلاح برای رزم هوایی روی اف16 کل ارتش ترکیه نصب بود .اف16 ترکی موشک رادار فعال مدرن امرام را درسال 1997 دریافت کردند. البته در سال 1997 نیز اولین سری این موشک تازه تحویل شده بود تا سال بعد نیز جنبه عملیاتی نداشت
اف16 سرنگون شده از نسخه دی بود و گفته شده نسخه دیگر در درگیری نسخه سی بود که بعد از دیدن سرنوشت دوستش میدان نبرد را رها کرده و عقب مینشیند.فانتوم ها قبل از سرنگونی اف16 دی عقب نشسته بودند
نیروی دریایی ترکیه با کمک یونان بعداز حادثه به دنبال جسد خلبان اف16 گشتند . یک جست و جوی دقیق در جایی انجام شد که فرض می شد هواپیما سقوط کرده است. شش شناور مختلف یونانی و ترکی از 14 آوریل 2014 در جستجوی لاشه هواپیما بودند. جست و جو در نهایت با پیدا نشدن جسد نیل اردوغان به پایان رسید. در ابتدا فقط شایعاتی مبنی بر سرنگون شدن F-16 وجود داشت تا اینکه در سال 2003، یک فرمانده سابق نیروی دریایی ترکیه تایید کرد که یک هواپیمای جنگی یونانی یک جنگنده F-16 ترکیه را در سال 1996 در دریای اژه سرنگون کرده است.
در سال 2012، پس از سرنگونی یک فروند RF-4E ترکیه در سواحل سوریه به اتش یک سامانه پانتسیر ارتش سوریه ، عصمت یلماز وزیر دفاع ترکیه تایید کرد که اف 16 دی نزدیک جزیره کیوس توسط یک فروند میراژ 2000 یونانی با شلیک موشک ماژیک در سال 1996 پس از نقض حریم هوایی یونان سرنگون شد.
در سال 2014، دادستان های ترکیه تلاش کردند تا کیفرخواست مقامات یونانی را در مورد سقوط هواپیمای جنگی اف16 ترکیه در سال 1996 در دریای اژه درخواست کنند. یونان سرنگونی آن را رد کرده بود و هر دو خلبان میراژ گزارش دادند که F-16 ترکیه به طور تصادفی آتش گرفته و فقط یک چتر نجات دیده است. ترکها تلاش کردند تا برخی صحبت های خلبانان یونانی در این مورد را سند قراردهند ولی در نهایت هرگز دادگاهی برای این مسئله تشکیل نشد
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
سرنگونی سوخو24 روسیه توسط اف16 ترکی
سرنگونی میگ21 هندی توسط جنگنده های پاکستانی
