جت اموزشی رزمی هاوک و تی 45 گوس هاوک

جت اموزشی رزمی هاوک و تی 45 گوس هاوک

در اواسط  دهه 1960 میلادی  انگلستان به دنبال یک جت اموزشی برای جایگزینی  با  نسخه  اموزشی جت رزمی هاوکر هانتر بود .هانتر تی 7 جنگنده تهاجمی مناسبی بود و نسخه  اموزشی دارای دو خدمه در کنار هم بود. این جت در نقش اموزشی  گران بود و از همه مهمتر داشتن کابینی با الگوی دو خدمه در کنار هم   اموزش را سخت میکرد . این نوع اموزش برای مراحل ابتدایی مناسب بود ولی نیروی هوایی سلطنتی دنبال جتی برای  اموزش در مراحل  اخر  اموزش  می گشت تا یک شبیه ساز کامل برای یک جنگنده باشد

فرانسه نیز  در همان زمان به دنبال جایگزینی  جت اموزشی تی 33 می گشت  و هر دو کشور طی یک همکاری ، برنامه ساخت یک جت   اموزشی را اغاز کردند که قرار بود مافوق  صوت وبا  توان تهاجمی باشد . در نهایت این پروژه تبدیل شده به طرح جنگنده  تهاجمی جگوار  و به عبارتی  یک جنگنده تهاجمی شد  اگرچه دارای  نسخه اموزشی بود ولی پیچیده تر از ان بود تا در نقش اموزشی استفاده شود و در نهایت در سال 1968 انگلستان به دنبال طرح اموزشی دیگری رفت. به زودی مشخص شد که برای اموزش  بهتر است از یک جت  مادون صوت استفاده شود. انگلستان در اواخر دهه 1960 دست به خرید جت پراویس زد که یک جنگنده اموزشی تهاجمی مادون صوت با دو خدمه در کنار هم بود. شرکت هاوکر سیدلی طرحی را در دست داشت  که البته به دلیل  پرداختن به  خرید جت پروایس در نیروی هوایی انگلستان  طرفداری نداشت ولی این شرکت دست به توسعه ان برای بازار جهانی زد.

در سال 1969 وزارت  دفاع اعلام  کرد که به دلیل ترکیب دو سرنشین در کنار هم در جت پراویس نیروی هوایی همچنان نیاز به یک طرح با دو خدمه در پشت سر هم است . یک مناقصه اعلام شد که باعث حضور الفاجت فرانسوی  و  پرنده در دست طراحی هاوکر سیدلی شد ..در سال 1971 بدون اینکه هنوز طرح هاوکر سیلدی وجود خارجی داشته باشد   نیروی هوایی ان را پیروز رقابت اعلام کرد و در داخل خود شرکت به ان نام هاوک را دادند  که البته این اسم بیشتر از این رو به این جت اموزش داده شد که راحت سر زبان می امد

سرانجام  اولین پرواز  جت اموزشی جدید با نام  هاوک تی1  در 21 اوت سال 1974 انجام شد

هاوک یک جنگنده اموزشی بسیار عالی بود و بسیار  کارا طراحی شده بود. بسیار  خوش دست و چالاک بود و علیرقم  مادون صوت بودن ولی در شیرجه به سرعت صوت می رسید. اولین نسخه  تولیدی هاوک تی 1  بود.

هاوک تی 1 به عنوان جد تمامی مدل ها  بعدی  دارای دو  سرنشین پشت سر هم بود و از بالهای پسگرا بهره می برد  و دارای  یک سکان عمودی بود.هاوک یک موتور توربوفن بدون پس سوز  و دو ورودی هوا در ریشه بال داشت  . دارای سه ارابه فرود بود که  ارابه های فرود عقبی در زیر  بال جمع می شد . چرخ جلو توان چرخش را نداشت و هدایت روی زمین  با کمک  بالچه متحرک سکان عمودی امکان پذیر بود. همچنین هواپیما دارای  بدنه عمدتا  الومینیومی و اولین جت انگلیسی بود که در طراحی ان از  واحد های متریک استفاده شده بود  در حالی که در دیگر طرح ها واحد  انگلیسی داشتند.

هاوک به عنوان یک جت اموزشی رزمی طراحی شد و توان حمل تا پنج  جایگاه خارجی حمل سلاح را داشت که یکی در زیر بدنه و دو عدد زیر هر  بال بود اگرچه تمامی هاوک های تی1  تحویلی  به ارتش انگلستان تنها سه جایگاه داشتند . بسته به نسخه توان حمل تسلیحات  مختلفی را از نظر وزنی داشت  ولی خود نسخه هاوک  تی 1  توان حمل 1.5 تن سلاح شامل  غلاف توپ 30 م م در زیر بال   و یا  تا چهار راکت انداز  18 لول 68 م م و یا تا چهار بمب 250 کیلویی و یا تا دو بمب 450 کیلویی را حمل کند.همچنین توان حمل تا دو مخزن سوخت خارجی 455لیتری را نیز داشت.

تی 1 از یک موتور توربوفن بدون پس سوز  رولز رویس ادور 151 بهره می برد که دارای 5200 پاوند قدرت بود . این موتور بر اساس ادور 102 طراحی شده بود که بر روی جگوار نصب شده بود و 95% قطعات ان یکی بود.این موتور برای  هاوک بسیار مناسب بود. در عرض 90 دقیق عوض میشد  و نصف موتور جگوار و یک چهارم موتور فانتوم هزینه در یک ساعت داشت  و مصرف سوخت بهینه ای نیز داشت

کابین دارای صندلی   پرتاب شونده صفر صفر  ساخت مارتین  بیکر 10 بی  بود  و درب کابین به سمت راست  باز میشد و از کابین انالوگ بدون هیچ نمایشگر دیجیتال  بهره می برد. در دماغه فاقد رادار بود  و در برخی مدلها دارای  مسافت یاب  لیزری در دماغه شد

تی1  دارای  بیشترین سرعت 1040 کیلومتر بر ساعت بود و برد  انتقالی ان با دو مخزن سوخت خارجی 2400 کیلومتر بود.

تنها یک پیش نمونه ساخته شد. پنچ فروند دیگر نیز  ساخته شد ولی همگی تحویل ارتش  شدند تا  بر روی انها ازمایشاتی انجام دهد.اولین  هاوک تی 1 در سال 1976 تحویل نیروی هوایی انگلستان  شد و اخرین  ان در سال 1982   تحویل شد  . در سال 1977  شرکت هاوکر سیدلی  در چند شرکت دیگر ادغام شد تا شرکت بی ای ایی سیستم ایجاد شود که مسئول تولید هاوک شد.  در مجموع 175 فروند هاوک تی 1 برای  نیروی هوایی انگلستان  ساخت شد که تعدادی  به تیم اکروجت پیکان سرخ تحویل داده شد. علیرقم   اینکه هاوک برای نقش اموزشی ساخته شده بود ولی بین سال 1983 تا 1986  در مجموع  88 فروند از انها به موشک سایندوندر نسخه ال تجهیز شدند که به هاوک تی 1 ای  مشهور شدند. همچنان حدود 81 فروند  هاوک تی 1ای در خدمت است …

هاوکر سیلدی سازنده اصلی هاوک  پیش بینی فروش 1000 فروند هاوک را طی 20 سال کرده بود. از این رو دست به  توسعه نسخه صادراتی هاوک تی1 با نام هاوک 50 گرفت.هاوک 50 دارای  یک موتور توربوفن ادور 581 بود که از 151  نصب شده روی هاوک تی1 برتر بود. همچنین دارای  پنچ  مقر تسلیحاتی بود  و دارای  سامانه ناوبری اینرسی پیشرفته تر و رادیویی  دوربرتر بود و مخزن سوخت بزرگتر 590 لیتری در زیر بالها حمل  می کرد . این تغییرات  باعث شد تا 30% سنگینتر  از هاوک تی 1 باشد. این نمونه  دربازار جهانی رقیبی چون الفاجت را داشت  .

اولین فروش این نمونه فروش به فنلاند در سال 1977 بود که در مجموع 50 فروند هاوک 51 (بر اساس هاوک50) که دارای یک سایت گان برای  هدفگیری سلاح بود و توان حمل غلاف  مسلسل 12.7 م م را نیز داشت و   حتی مسلح به موشک  هوا به هوای فروسرخ   روسی ار60 نیز شد. چهار فروند در انگلستان ساخت شد و 46 فروند در فنلاند  منتاژ شد

بر اساس هاوک 50 دو نسخه دیگر شامل هاوک 52 برای  کینا و هاوک  53 برای  اندونزی ساخته شد

در سال 1979 بی ای ایی سیستم تصمیم به ساخت یک نسخه  بهبود یافته با  موتور قویتر با نام هاک 60 گرفت. این نسخه دارای  موتور قویتر ادور 861  با توان 5710 پاوند بود و دارای  بالی بهبود یافته بود. هشت فروند از این نسخه  به زیمباوه تحویل داده شد. در سال 1981  امارات دست به خرید 8 فروند هاوک 61  زد که به غیر از توان حملات هوایی دارای  غلاف شناسایی برای پرواز  شناسایی نیز  بود  و از موشک سایندوندر بهره می برد. همچنین  ونزوئلا  نیز  هاوک 62 را تحویل  گرفت . امارات در سال 1983 نسخه هاوک 63 با موتور قویتر  ادور 871 با توان 5900 پاوند  تحویل گرفت اگرچه در دهه  1990 این کشور  حدود ده فروند هاوک 63 ای دیگر نیز  تحویل گرفت.

کویت نیز 12 فروند هاوک 64  در سال 1984 تحویل  گرفت که مجهز به سایندوندر بودند. در زمان اشغال کویت توسط  عراق شش فروند به بحرین فرار کردند و شش فروند به دست  عراق افتاد  که بعد از عقب نشینی  عراق دوباره به دست کویت افتاد.عربستان نیز در سال 1985 دست به سفارش  30 فروند هاوک 65 زد و در سال 1994  تواسنت  20 فروند هاوک 65 ای دیگر را دریافت کند که مجهز به موتور قویتری بود.همچنین  سوئیس 20 فروند هاک 66 و کره جنوبی نیز هاوک 67 را دریافت کرد

هاوک 100

هاوک در روز اول  به عنوان یک جنگنده اموزشی  طراحی شد ولی بی ای ایی سیستم  متوجه شد هاوک توان رزمی   کمی دارد از این رو تلاش  کرد با توسعه  نسخه جدید هاوک 100 دست به توسعه  نسخه پر توانتری با توان حمل تسلیحات بیشتر بزند.

هاوک 100 دارای  موتور ادور 871 بود و دارای  یک اچ یو دی بر روی پنل خلبان بود که  برای نشانگیری  تسلیحات  به کار می رفت و همچنین دارای  یک هشدار دهنده رادار مارکونی و ارتفاع سنج راداری بود. هاوک100  در کابین دارای   هوتاس( نصب جریان سوخت بر روی دسته گاز) و همچنین دارای  یک نمایشگر چند منظوره در درون کابین بود . همچنین این نمونه در دماغه دارای  یک سامانه دوربین  حرارتی برای  توان پرواز شبانه بود.

دارای  همان پنج مقر تسلیحاتی  است ولی میتوانست  تا 9 بمب 250 کیلوگرمی  و چهار بمب خوشه ای بی ال 755  را حمل کند و در مجموع میزان توان حمل تسلیحات دو برابر شده و به 3 تن رسیده است.این نمونه را  در صورت سفارش میتوان به ماوریک، موشک ضد کشتی و حتی امرام تجهیز  کرد که  البته برای دو نسخه اخری باید بر روی دماغه رادار نسب شود.

هاوک 100 در  اکتبر سال 1987 پرواز کرد و بر اسا  ان نسخه تک سرنشینه  هاوک 200 ساخته شد که نسخه تهاجمی تک سرنشینه  بود که در دماغه دارای   رادار ای پی جی 66 اچ بود که توان درگیری  همزمان  با دو هدف را داشت  و می توانست  بر روی اهدف دریایی قفل  و با انها درگیرشود.این رادار بر اساس رادار ای پی جی 66 جنگنده اف16 ای ساخته شده بود.  هاوک 200 همچنین دارای  یک توپ داخلی 25 م م بود اگرچه میتوانست غلاف  توپ 30 م م را هم حمل کند.  دو جایگاه جنگ افزاری بیشتر  داشت که بر روی نوک بال نصب می شد  و برای  حمل موشک سایندوندر بود.هاوک 200 هفت ماه قبل از هاوک100 پروازکرد ولی اولین پیش نمونه سقوط کرد. میشد ان را به  موشک رادار فعال امرام، موشک رادار نیم فعال اسکای فلش و یا موشک ضد کشتی سی ایگل و موشک ماوریک و بمب لیزری جی بی یو 12  تجهیز کرد. همچنین این مدل توان حمل یک مخزن سوخت در زیر بدنه داشت که در مجموع می توانست  سه مخزن سوخت حمل کند و سوخت داخلی بیشتری نیز داشت

اولین مشتری هاوک100 امارات بود که در سال 1990  دست به سفارش 18 فروند هاوک 102 زد و عمان نیز  چهار هاوک 103 و 12 فروند هاوک 203 (بر اساس هاوک200) سفارش داد.مالزی نیز ده فروند هاوک 108 و 18 فروند هاوک 208 را سفارش داد  که هاوک 203 ان دارای  لوله سوخت گیری  هوایی بود . اندونزی  نیز هشت فروند هاوک 109 و 16 فروند هاوک  209 را سفارش داد که بعدها 16 فروند دیگر هاوک 208 سفارش داد که تمامی 40 فروند را تا سال 1998 تحویل گرفت.

استرالیا  در سال 1993 سفارش 33 فروند هاوک  127 را داد که برای  اموزش خلبان اف18  لازم داشت  و تا سال 2001  تحویل این نیرو شد. این نمونه دارای  دو نمایشگر ر نگی در درون دو  کابین  بود  که بعدها طی ارتقا به سه نمایشگر افزایش یافت . همچنین کانادا نیز نسخه ای  با نام هاوک 115 را دریافت کرد. تمامی مدل های  شده از سری هاوک100  200 بودند.

بر اساس هاوک  127 استرالیا نسخه ای  با نام هاوک LIFT’s (به هاک 120 مشهور است)  ساخته شد که دارای  سه نمابیشگر رنگی در درون کابین جلو و عقب، اچ یو دی بزرگتر و سامانه  ناوبری  بر اساس جی پی اس   و دو رایانه  عملیات داشت   و از یک لوله سوختگیری هوایی  بهره میبرد  .این نسخه دارای  موتور ادور 900 بود  که دارای  قدرت 6500 پاوند است  ه دارای  یک کنترل کنند  دیچیتال   بود .

افریقای جنوبی 24 فروند  هاوک 120 سفارش داد. کارایی  این مدل بسیار  عالی بود و انگلستان  نیز در نهایت  28 فروند از این نمونه را با نام هاوک 128 سفارش  داد که در نیروی هوایی انگلستان  هاوک تی2 نامیده شد

همچنین بر اساس این مدل هاوک 132 ساخته شد که برای هند در نظر گرفته شد و هند  خواهان تولید تحت امتیاز 132 فروند از این نمونه است که از سال 2008 برنامه تولید را اغاز کرده است و عربستان نیز 22 فروند از نسخه هاوک166   را سفارش داده که ان نیز مشابه  120 است.

 تی 45 گوس هاوک

در سال 1975 نیروی  دریایی امریکا به یک جت اموزشی برای  جایگزینی  جت اموزشی  رزمی تی ای 4 جی اسکای هاوک نیاز داشت .در سال 1978 نیروی دریای جت هاوک را انتخاب کرد و قرار شد تا مگدانل داگلاس دست به تولید این نمونه در امریکا بزند.تا سال 1988 اولین پیش نمونه اماده نشد زیرا باید تغییرات  زیادی بر روی هاوک انجام میشود  . هاوک ناو نشین  نبود از این رو باید مجهز به ارابه فرود  محکمتر ،غلاب فرود روی ناو و سامانه  لازم  برای پرتاب با کمک کاتاپلت  از روی ناو میشد.

اولین پیش نمونه در 18 اوریل سال 1988 پرواز کرد و در سال 1991 عملیات شد. ولی به همین راحتی ها نیز نبود تی45 مشکلات زیادی داشت  و این مسئله باعث شد تا سال 1993 به صورت عملیاتی  استفاده نشود.

از جمله تفاوت های تی 45 با هاوک میتوان به  داشتند بدنه و ارابه فرود قویتر برای تحمل فشار فرود روی ناو، صندلی پرتاب شونده متفاوت  که البته ان نیز ساخت مارتین بیکر بود،اچ یو دی  ساخت امریکا،چرخ دو قلوی جلو   که بسیار  شبیه  چرخ اف18 هورنت بود

همچنین دارای  سکان افقی کوچکتر و بالچه های  شکمی متفاوت بود و از یک دستگاه موتور اف405 بهره می برد  که در واقع همان موتور ادور  871  ساخت شده در امریکا بود. قرار بود که بر روی ان موتور امریکا اف124  نصب شود که قویتر و کم مصرف تر نیز بود ولی این کار نیاز به تغییر زیاد داشت  و  از این رو همان موتور ادور 871 روی ان نصب شد

گوس هاوک تنها   مجهز به بمب چه های   تمرینی 25  کیلوگرمی ابی رنگ  مجهز بود   ولی گفته شده برای حمل تسلیحات  سنگین تر نیز سیم کشی شده است اگرچه هرگز سلاح سنگین تر از این بمبچه  های ابی رنگ تمرینی روی ان نصب نشده است

تجیهزات الکترونیک کاملا امریکایی و به صورت محدود انگلیسی بود  برای نمونه میتوان به :سامانه اموزشی  پیشرفته با توان شبیه سازی حالت های مختلف ساخت لاکهید،سیستم ناوبری مارکنی  ای اس ان 180ساخت انگلستان،سامانه بیسیم  دوربرد ساخت راکول امریکا،رادار ارتفاع سنج ای پی ان 194 ساخت هانیول  امریکا،سامانه اینرسی  ساخت نروث روپ و سامانه چی پی اس  انهم ساخت نروث روپ و سامانه شناسایی دوست  از دشمن ای پی ایکس 100 ساخت هانویل  امریکا

سه نسخه از این هواپیما در دستور کار قرار گرفت . یک تی  45 ای نسخه دو سرنشینه  پاییه ناو نشین،تی 45 بی نسخه  زمین  پاییه که  طرح ان لغو شد و تی 45 سی بسته ارتقا  برای کابین شیشه ای با سه نمایشگر رنگی چند کاره.

تا کنون بیش از 1000 فروند هاوک  و 322 فروند تی 45 ساخته شده است. خط تولید تی 45 همکنون فعال نیست ولی هاوک همچنان بازار یابی می شود.

ترجمه :عبدالحمید تارخ