میراژ اف1 اولین جنگنده نسل سوم ساخت فرانسه بود. این جنگنده در دهه ۱۹۶۰ توسط کمپانی داسا برگه فرانسه توسعه یافت و در اوایل دهه ۱۹۷۰ وارد خدمت شد .این جنگنده را میتوان هم رده جنگنده های چون اف ۴ فانتوم ساخت آمریکا و یا میگ ۲۳ ساخت شوروی دانست که هر دوی آنها نیز نسل سوم بودند و تقریباً در یک بازه زمانی وارد خدمت شدند ( البته فانتوم دست کم ۱۰ سال زودتر از آنها به خدمت گرفته شد)
میراژ اف1 یک جنگنده زیبا و خوش پرواز است .این جنگنده موفق شد بازار خوبی نیز به دست آورد ولی خب به زودی مرغوب جنگنده‌های نسل چهارم آمریکایی چون اف ۱۶ شد که تنها به فاصله 5یا 6 سال بعد از میراژ اف1 عملیاتی شدند .جنگنده‌ای که میراژ اف ۱ در مقابلش حرف زیادی برای گفتن نداشت
.تا اواخر دهه ۱۹۸۰ میراژ اف ۱ موفق شد در ۱۶ کشور دنیا وارد خدمت شود ولی در آن دهه جنگنده‌ای چون میراژ ۲۰۰۰ ساخت همان کمپانی داسا وارد میدان شده بود و تولید آن متوقف شد. در دهه ۹۰ میلادی همچنان حدود ۶۰۰ فروند آن در کشورهای مختلف در خدمت بود و اینگونه شد که کمپانی داسا تصمیم گرفت که یک برنامه ارتقا را برای مشتری این جنگنده ارائه دهد تا میراژ اف ۱ بتواند تا سال ۲۰۳۰ نیز به خوبی خدمت کند
این برنامه ارتقا با نام میراژ اف ۱ ام اف ۲۰۰۰ شناخته می‌شد که به معنی تداوم خدمت میراژ اف ۱ بعد از سال‌های ۲۰۰۰ بود
این برنامه شامل نصب تجهیزات الکترونیک و تسلیحات میراژ ۲۰۰۰ از جمله سری‌های پیشرفته ۵ و ۹ بر روی میراژ اف ۱ بود تا دست کم از نظر الکترونیکی و تسلیحاتی میراژ اف ۱ نسل سوم تبدیل به یک جنگنده نسل چهارم و حتی چهار و نیم شود. این برنامه این امتیاز را داشت که نه تنها کشورهای دارنده میراژ اف ۱ را تشویق میکند که میراژ ۲۰۰۰ خریداری کنند بلکه دارندگان هر دو جنگنده را نیز تشویق میکند تا اف 1 های قدیمی خود را به دلیل داشتن المان‌های مشترک ارتقا دهند
ولی جنگنده میراژ ۲۰۰۰ اف ام ۲۰۰۰ چه تفاوت‌هایی نسبت به میراژ اف ۱ کلاسیک داشت
از نظر موتور شما با همان موتور اترا 9 کا 50 که بر روی میراژ اف ۱ کلاسیک نصب است سر و کار داریم که یک موتور توربوجت با توان قدرت ۱۱ هزار پوند بدون پسوز و نزدیک ۱۶ هزار پوند با پسوز قدرت می باشد .این موتور بسیار خوش تعمیر دست کم نسبت به هم دوره ای های خود بود و دارای مصرف بهینه‌ای بود. در طرح ارتقا برنامه نصب موتور ام ۵۳ که بر روی جنگنده میراژ ۲۰۰۰ نصب شده بود و یک موتور توربو فن بود و یک نسل از موتور میراژ اف ۱ که موتور توربو جت بود جلوتر بود نیز در نظر گرفته شد ، ولی در نهایت به دلیل هزینه بالا این برنامه لغو شد. با وجود این موتور به خود ارتائقاتی دید از جمله نصب یک کمپرسور جدید که باعث شد که هم عمر موتور به میزان ۸۰۰ ساعت افزایش یابد و هم ۴ درصد قدرت موتور نیز بهبود یافته و مصرف سوخت آن به میزان ۱۲ درصد کاهش پیدا کند
اولین بخشی که در این جنگنده تغییر کرد و تغییر نیز بسیار به چشم می‌آمد تعویض رادار بود .رادار میراژ اف ۱ رادار با نام سیرنا4 یک رادار پالاس داپلر بود که در زمان خودش نیز رادار چندان بدی نبود دست کم تا قبل از به روی کار امدن نسل 4 ها در اواخر دهه 1980. این رادار دارای برد کشف حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلومتر و توان درگیری از ۵۰ تا ۷۰ کیلومتری با اهداف هوایی را داشت و حتی برخی از نسخه‌های آن مانند سرینا4 ام توان کشف اهداف دریایی و قفل بر روی آنها برای شلیک موشک ضد کشتی اگزوسه را نیز داشت .این رادار در برخی نسخه‌ها توان کشف اهداف زمینی بزرگ چون پل‌ها و ساختمان‌ها را داشت و می‌توانست چند هدف را رهگیری و البته تنها به یک هدف در یک زمان درگیر شود .البته همانطور که گفته شد سرینا ۴ مدل‌های مختلفی داشت و همه مدل‌های میراژ اف ۱ نیز دارای قابلیت کامل نبودند .
در ام اف ۲۰۰۰ رادار با رادار RDY-3 جایگزین شد که یک رادار چند منظوره مربوط به نسل دوم میراژ ۲۰۰۰ بود که بر روی سری ۵ و ۹ نصب شد. این دو سری پیشرفته‌ترین نسخه‌های میراژ ۲۰۰۰ بودند که تولید شدند .رادار ار دی وای دارای برد کشف ۱۴۰ کیلومتر بر ضد یک هدف هوایی و ۲۰۰ کیلومتر بر ضد یک کشتی بود ، توان نقشه برداری سه بعدی از سطح زمین را داشت و می‌توانست اهداف متحرک زمینی حتی در اندازه یک خودرو را کشف کند، قابلیت بسیار بالایی در رزم هوایی داشت به شکلی که توان کشف ۲۴ هدف و درگیری همزمان با ۸ هدف را با موشک رادار فعال را داشت .از جمله ویژگی‌های این رادار این بود که میتوان دست به نقشه برداری سطح زمین از فاصله ۱۰۰ کیلومتری زده که برای تعیین جابجایی نیروی زمینی دشمن اهمیت بسیار دارد.
در نوبت بعد کابین ارتقا یافت و مجهز به دو نمایشگر چند منظوره رنگی شد کع قابلیت بالایی را در آگاهی خلبان نسبت به وضعیت جنگنده در اختیار آن قرار میداد. میراژ اف ۱ در نسخه کلاسیک تنها دارای یک نمایشگر تک رنگ تک منظوره بود که حالات رادار را با آن نمایش میداد و یا در حالت دیگر تصاویر غلاف‌های اپتیکی را در اختیار خلبان قرار میداد ولی هم اکنون این دو نمایشگر جدید نه تنها اطلاعات پروازی و فنی و تسلیحات و رادار را در اختیار خلبان قرار میداد بلکه هواپیما مجهز به سامانه ناوببری جی پی اس شده بود و به یک سیستم نقشه خان خودکار بر اساس ماهواره لینک شده بود که بر روی این نمایشگر به نمایش در می‌آمد و ناوبری و نقشه مسیر را با دقت چند متر در هر شرایط را در اختیار خلبان قرار میداد .همچنین نصب سیستمHUD در روی پنل اصلی اطلاعات را در جلوی چشم خلبان ظاهر می‌کرد و هواپیما مجهز به سیستم هوتاس و یا همان قرارگیری سیوچ مختلف تسلیحات و انتخاب تسلیحات بر روی دستی گاز بود تا خلبان در شرایط پرفشار نبرد دست خود را از روی اهرم گاز برندارد
یک رایانه کنترل آتش جدید ساخت ساژم فرانسه همان نسخه‌ای که بر روی میراژ ۲۰۰۰ سری ۵ نصب شده بود به جنگنده اجازه میداد تا بتواند از تسلیحات جدید و مدرنی که بر روی میراژ ۲۰۰۰ و همچنین جنگنده رافال نصب است استفاده کند .استفاده از موشک رادار فعال و درگیری همزمان با چند هدف از ویژگی‌های این رایانه بود .همچنین تجزیه و تحلیل داده‌های رادار اولویت بندی اهداف و ارائه پیشنهاد به خلبان برای درگیری با هدف خاص و استفاده بهینه سیستم ناوبری ماهواره‌ای که به کامپیوتر اجازه میداد تا با دست گرفتن ماموریت از لحظه برخاست تا برگشتن کاملا خودکار انجام شود.این رایانه به این جنگنده امکان را میداد که با برنامه‌ریزی ماموریت توسط خلبان به شکل خودکار پرواز کند و جنگنده را در هر قسمت از پرواز تحت هدایت نگه داشته در ارتفاعی که از قبل برنامه‌ریزی شده به پرواز درآورد و در زمان و مکان مناسب تسلیحات را رها کند .این ویژگی خودکارسازی چیزی بود که عملاً در میراژ اف ۱ کلاسیک وجود نداشت حتی رایانه جدید قابلیت فرود خودکار بدون دست داشتن خلبان را نیز داشت.همچنین رادار و سیستم کنترل اتش جدید به جنگنده اجازه بمب باران راداری با بمب های غیر هدایت شونده در ارتفاع بالا و حتی از پشت ابرهای زخیم را میداد
سیستم هشدار دهنده راداری تالس ۷۰۵۰ از جمله سیستم‌های هشدار دهنده نوینی بود که بر روی این جنگنده نصب شد .میراژ اف ۱ کلاسیک نیز دارای هشدار دهنده راداری بود ولی این سیستم جدید نه تنها در برد بیشتری به خلبان هشدار میداد بلکه با تجزیه و تحلیل درونی امواج به دست آمده نوع باند رادار و اینکه رادار یک رادار هشدار دهنده است و یا یک رادار درگیری را به خلبان اطلاع میداد. همچنین می‌توانست جهت دقیق رادار دشمن را مشخص کند که در بحث شلیک موشک ضد رادار و درگیری با اهداف راداری اهمیت زیاد داشت
کابین با عینک دید در شب ساخت تالس هماهنگ شده که به خلبان این اجازه را می‌دهد که دست به ناوبری شبانه بزند البته یکی از ویژگی‌های این ارتقا از جمله هماهنگی رادار جدید با سیستم ناوبری جدید توان پرواز خودکار در ارتفاع ۵۰ تا ۱۰۰ متری سطح زمین حتی در شب تا نقطه هدف را میداد
در زمینه اقدامات دفاعی سیستم پرتاب کننده فلر و چف همان نسخه نصب شده بر روی میراژ ۲۰۰۰ روی جنگنده نصب شده که تا پیش از این میراژ اف1 کلاسیک تنها در برخی مدل‌ها دارای چنین سیستمی بود سیستم جدید پیوند داده‌ها که ارسال رمزگذاری شده داده‌های مختلف سامانه‌های اپتیکی و رادار را برای مرکز فرماندهی به شکل امن امکان‌پذیر میکند از دیگر تجهیزات الکترونیکی نوین ام اف ۲۰۰۰
ولی در بحث تسلیحاتی میراژ اف ۱ ام اف ۲۰۰۰ چه تغییری کرده است
ام اف ۲۰۰۰ میتواند تمامی تسلیحات استاندارد میراژ اف ۱ کلاسیک را حمل کند مانند میراژ اف ۱ کلاسیک از همان دو توپ ثابت ۳۰ میلیمتری که هر یک ۱۵۰ گلوله را حمل میکند استفاده میکند
دارای ۷ جایگاه تسلیحاتی شامل دو عدد زیر هر بال یکی بر نوک هر بال و یکی در زیر بدنه است و میتواند 4 تن سلاح را با خود حمل کند .
در بحث تسلیحات هوا به هوا میتواند موشک هوا به هوای قدیمی‌تر ماژیک ۲ که یک موشک فروسرخ کوتاه برای رزم هوا به هوای مزدیک با برد ۱۵ کیلومتر است به میزان چهار تیر حمل کند.همچنین میتواند موشک سوپر ۵۳۰ اف را نیز حمل کند .این موشک در دهه ۱۹۷۰ برای میراژ اف ۱ توسعه یافت و بعد از آن بر روی میراژ ۲۰۰۰ نیز نصب شد.سوپر۵۳۰ اف یک موشک رادار نیمه فعال با برد ۵۰ کیلومتر است .چه ماژیک و چه سوپر ۵۳۰ اف بر روی میراژ کلاسیک نیز نصب می‌شود ولی سلاح جدید هوا به هوا در ام اف ۲۰۰۰ سلاح دیگری است
موشک هوا به هوای میکا در اواخر دهه ۱۹۸۰ طراحی شد و در دهه ۱۹۹۰ وارد خدمت شد این موشک اولین بار بر روی سری ۵ و ۹ میراژ ۲۰۰۰ نصب شد و تمام نسخه‌های میراژ ۲۰۰۰ نیز توان حمل آن را نداشتند و بعد نیز تبدیل به سلاح اصلی رزم هوا به هوای جنگنده رافال فرانسوی‌ها به عنوان پیشرفته‌ترین جنگنده آنها شد. میکا در دو مدل تصویرساز حرارتی و موشک رادار فعال ساخته شده که هر دو ۸۰ کیلومتر برد دارند .این موشک از نظر چالاکی از موشکی چون امرام آمریکایی نیز برتر است و اینکه دارای دو مدل با دو سیستم هدایت متفاوت است نیز از جمله ویژگی‌های آن است. نسخه تصویرساز حرارتی آن برای نبرد هوای نزدیک است اگرچه میتوان به خوبی به دلیل توان بالای کاوندی تصویرساز آن در کشف هدف حتی در برد ۳۰ کیلومتری از پشت سر و در برد ۲۰ کیلومتری از روبرو جنگنده از آن استفاده کرد. وجود سیستم تصویرساز حرارتی یعنی که جنگ الکترونیک بر روی آن اثری ندارد و تاثیرپذیری کمتری از طعمه حرارتی فلر نسبت به موشک هوا به هوای فروسرخی چون ماژیک ۲ دارد. نسخه رادار فعال نیز دارای راداری با برد ۵۰ کیلومتر است ، این اجازه را به خلبان می‌دهد که با رادار پیشرفته ار دی وای -3 همزمان ۶ موشک را به سمت ۶ هدف شلیک کند و میدان نبرد را ترک کند، زیرا موشک‌های رادار فعال کاملاً خودمختار هستند با آنقدر به هدف با خلبان خودکار خود نزدیک می‌شوند تا با رادار خود هدف را کسب کند .البته همانطور که گفته شد رادار ار دی وای -3 توان درگیری همزمان با ۸ هدف را دارد ولی میراژ اف ۱ ام اف ۲۰۰۰ توان حمل ۶ موشک میکا را دارد .عملاً از نظر برد درگیری با موشک جدید برد به دو برابر رسیده است
در بعد هوا به زمین در مرحله اول این جنگنده مجهز به غلاف نشانه گذار لیزری و ناوبری شبانی Damocles شده است. این غلاف که برای جنگنده‌های مدرن چون رافال طراحی شده تنها خود به صورت ارتقا بر روی نسخه‌های آخر میراژ ۲۰۰۰ نیز نصب شد .این غلاف برای هدایت سلاح‌های لیزری در نظر گرفته شده است و میتواند از ۱۶ کیلومتری لیزر را بر روی هدفی در اندازه یک تانک نگه دارد و از ۲۷ کیلومتری هدفی به اندازه یک تانک را شناسایی کند
ام اف ۲۰۰۰ میتواند موشک هدایت لیزری ای اس 30 ال را نیز شلیک کند البته این موشک قدیمی است و دیگر در خدمت کمتر دیده می شود ولی میتواند تا ۴ بمب هدایت لیزری جی بی یو ۱۲ با وزن ۲۲۵ کیلوگرم و یک غلاف نشان لیزری Damocles را زیر بدن حمل کند و یا میتواند چهار بمب هدایت ماهواره‌ای جیدم جی بی یو ۳۸ را نیز حمل کند که دارای برد ۲۷ کیلومتر می‌باشد
بمب هدایت ماهواره‌ای جیدم آمریکایی است ولی فرانسوی‌ها خود یک بمب هدایت ماهواره‌ای با نامAASM دارند که همانند نسخه آمریکایی شامل یک کیت است که آن را بر روی بمب‌های سقوط آزاد نصب کرده و آنها را تبدیل به بمب هدایت شونده میکند .این کیت را میتوان بر روی انواع بمب‌های ۲۲۵ کیلوگرمی تا ۹۰۰ کیلوگرمی نصب کرد .این بمب برد بیشتر از نسخه آمریکایی دارد و بردش به ۷۰ کیلومتر می‌رسد از این رو به میراژ اف ۱ ام اف ۲۰۰۰ اجازه درگیر شدن با اهداف دشمن در خارج از برد بسیاری از سامانه‌های پدافند موجود را می‌دهد
همچنین این نسخه نیز مانند میراژ کلاسیک توان حمل موشک ضد کشتی اگزوسه را دارد و البته بسته به سفارش مشتری میتواند انواع تسلیحات آمریکایی و یا اروپایی را حمل کند
همانطور که گفته شد ام اف ۲۰۰۰ یک پیشنهاد به تمام دارنده‌های میراژ اف ۱ بود ولی تنها مراکش بود که با ۳۵۰ میلیون دلار دست به ارتقاء ۲۷ فروند میراژ اف ۱ سی و ایی خود به نسخه ام اف ۲۰۰۰ زد که همچنان آن را در خدمت دارد .بر اساس گفته خود مراکشی‌ها این جنگنده قابلیتی نزدیک با اف ۱۶ سی و دی را در اختیار نیروی هوایی این کشور می‌گذارد
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
جنگنده میراژ اف1 در جنگ ایران و عراق
