جنگنده آموزشی رزمی هورجت ساخت ترکیه

در دهه‌ی ۲۰۱۰ میلادی، ترکیه به‌دنبال کاهش وابستگی خود به هواگردهای آموزشی خارجی و گسترش توان بومی در صنایع هوایی بود. نیروی هوایی ترکیه در آن زمان از هواپیماهای آموزشی امریکایی تی38 تالون نسخه ای از جنگنده اف5 استفاده می‌کرد، اما به‌تدریج این هواپیماها پاسخگوی نیازهای آموزشی نسل جدید خلبانان جنگنده‌های پیشرفته، به‌ویژه F-16 و جنگنده بومی آینده ترکیه یعنی TF-X (KAAN)، نبودند.

به همین دلیل، سازمان صنایع هوافضای ترکیه (TUSAŞ) در سال ۲۰۱۷ برنامه‌ای را آغاز کرد تا یک هواپیمای جت آموزشی پیشرفته با توان رزمی ثانویه طراحی و تولید کند. این پروژه با نام هورجت معرفی شد که از دو واژه ترکی “Hür” به‌معنای “آزاد” و “Jet” تشکیل شده است.

اهداف اولیه پروژه شامل:جایگزینی هواپیماهای T-38 و KT-1،تربیت خلبانان برای پرواز با جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم و ایجاد یک پلتفرم چندمنظوره قابل استفاده برای آموزش، پشتیبانی نزدیک و مأموریت‌های سبک تهاجمی بود.

در اوت ۲۰۱۷، TUSAŞ طراحی مفهومی هورجت را آغاز کرد و در آوریل ۲۰۱۸ نخستین ماکت در نمایشگاه هوایی استانبول (Eurasia Airshow) به نمایش درآمد.

دولت ترکیه با اختصاص بودجه‌ای از وزارت دفاع و ریاست صنایع دفاعی (SSB)، از این پروژه به‌عنوان یکی از محورهای راهبردی خودکفایی در حوزه هوانوردی حمایت کرد.

در طول مراحل توسعه، هورجت به‌عنوان بخشی از نقشه کلان ترکیه برای ایجاد زنجیره کامل تولید هواگردهای نظامی — از پهپادهای کوچک تا جنگنده‌های پیشرفته — مطرح شد. این جت نه تنها به‌عنوان یک هواپیمای آموزشی، بلکه به‌عنوان نماد بلوغ صنعت هوایی ترکیه در سطح جهانی شناخته می‌شود.

پس از چند سال کار طراحی، ساخت نمونه‌های اولیه و انجام آزمایش‌های زمینی، پروژه هورجت وارد مرحله‌ی آزمایش پروازی شد. نخستین نمونه اولیه (Prototype 01) در اواخر سال ۲۰۲۲ آماده پرواز شد. در ماه‌های پیش از پرواز، این هواپیما مجموعه‌ای از آزمایش‌های دقیق شامل آزمایش سیستم‌های الکتریکی، سوخت‌رسانی، ارابه فرود، سامانه کنترل پرواز و تست تاکسی با سرعت‌های مختلف را پشت سر گذاشت.

سرانجام در ۲۵ آوریل ۲۰۲۳ (۵ اردیبهشت ۱۴۰۲)، هورجت نخستین پرواز رسمی خود را از فرودگاه تأسیسات صنایع هوافضای ترکیه در آنکارا انجام داد. خلبان آزمایشی ارکین اوزتورک هدایت هواپیما را بر عهده داشت. پرواز حدود ۲۶ دقیقه طول کشید و طی آن هورجت تا ارتفاع ۱۴ هزار پا اوج گرفت.

این پرواز موفق، نقطه‌ی عطفی برای صنعت هوایی ترکیه بود، زیرا برای نخستین بار یک جت آموزشی بومی ساخت داخل توانست مراحل طراحی تا پرواز را بدون کمک مستقیم شرکت‌های خارجی طی کند.

پس از پرواز نخست، مراحل آزمایشی گسترده‌ای برای بررسی عملکرد در سرعت‌ها، ارتفاع‌ها و مانورهای گوناگون آغاز شد. نسخه‌های دوم و سوم نمونه آزمایشی نیز در سال ۲۰۲۴ به برنامه پروازی پیوستند تا داده‌های بیشتری در زمینه پایداری، سامانه اویونیک، عملکرد موتور و تحمل سازه‌ای جمع‌آوری شود.

TUSAŞ اعلام کرده است که تولید انبوه هورجت از ۲۰۲۵ آغاز می‌شود و تحویل نخستین واحدها به نیروی هوایی ترکیه برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است.

هورجت از نظر ظاهری یک جت آموزشی پیشرفته دوموتوره نما ولی تک‌موتوره واقعی است که از طراحی مدرن و آیرودینامیک بهره می‌برد. بدنه آن با الهام از خطوط کلی جنگنده‌های نسل چهارم ساخته شده تا خلبانان در حین آموزش، احساس پرواز با یک هواگرد رزمی واقعی را تجربه کنند.

بدنه هورجت دارای فرمی کشیده، باریک و متوازن است که برای دستیابی به پایداری بالا در سرعت‌های زیاد طراحی شده. ورودی‌های هوا در دو طرف بدنه و در زیر کابین خلبان قرار گرفته‌اند، مشابه طراحی هواپیماهایی مانند T-50 کره‌ای یا M-346 ایتالیایی. این موقعیت باعث می‌شود جریان هوای ورودی به موتور حتی در زوایای حمله بالا نیز پایدار باقی بماند.

بال‌ها به‌صورت بال‌بالا (high-mounted) و با زاویه پسگرایی متوسط طراحی شده‌اند تا بین پایداری و مانورپذیری تعادل ایجاد شود. در انتهای بدنه، یک سکان عمودی بلند و باریک همراه با دو سطح افقی در پایین بدنه (low tailplane) دیده می‌شود که ساختاری شبیه به جنگنده‌های سبک دارد.

کابین هورجت به‌صورت دو نفره در آرایش پشت‌سر‌هم طراحی شده است. فضای داخلی آن با سامانه‌های اویونیک دیجیتال و نمایشگرهای چندمنظوره (MFD) مشابه جنگنده‌های مدرن تجهیز شده تا خلبانان در طول دوره آموزشی با محیط کاری واقعی جنگنده‌ها آشنا شوند.

از نظر جنس سازه، بدنه ترکیبی از آلیاژهای سبک آلومینیوم و مواد کامپوزیتی پیشرفته است که هم وزن کلی را کاهش داده و هم مقاومت سازه را افزایش می‌دهد. در بخش دماغه، سامانه‌های حسگر و تجهیزات اویونیکی قرار گرفته‌اند و دماغه زاویه‌دار طراحی شده تا بازتاب راداری را تا حدی کاهش دهد.

چرخ‌های ارابه فرود، جمع‌شونده و از نوع سه‌چرخی هستند؛ با چرخ جلویی در زیر کابین و دو چرخ اصلی در بالای ورودی‌های هوا. طراحی ارابه به گونه‌ای است که برای برخاست و فرود از باندهای نظامی کوتاه نیز مناسب باشد.

به‌طور کلی، ظاهر هورجت ترکیبی از زیبایی، سادگی و کارایی است — نه صرفاً برای آموزش، بلکه برای ایفای نقش رزمی سبک نیز آمادگی دارد.

هورجت از یک موتور توربوفن تک‌موتوره با رانش بالا بهره می‌برد که توانایی رساندن هواپیما به سرعت‌های نزدیک به مافوق صوت را فراهم می‌کند. انتخاب موتور برای این پروژه نقش کلیدی داشت، زیرا باید بین کارایی، اطمینان، هزینه و دسترسی بین‌المللی به قطعات تعادل برقرار می‌شد.

در نسخه‌ی اولیه، صنایع هوافضای ترکیه (TUSAŞ) تصمیم گرفت از موتور جنرال الکترونیک F404-GE-102 ساخت آمریکا استفاده کند — همان موتوری که در هواپیماهایی مانند F/A-18 هورنت ، T-50 گلدون ایگل و گرپین C/D نیز به‌کار رفته است. این موتور توان رانشی در حدود ۱۷,۷۰۰ پوند (حدود ۸۰ کیلونیوتن) دارد.

موتور F404 با طراحی ماژولار خود، قابلیت اطمینان بسیار بالایی دارد و برای آموزش‌های مداوم روزانه مناسب است. سیستم کنترل آن دیجیتال از نوع است که مدیریت بهینه مصرف سوخت، افزایش ایمنی و پاسخ سریع‌تر به تغییرات رانش را تضمین می‌کند.

هورجت با این موتور توانایی دستیابی به سرعت حدود ۱.۴ ماخ را دارد و سقف پروازی آن بیش از ۴۵,۰۰۰ پا اعلام شده است.
برد پروازی تخمینی نیز در حدود ۲,۲۰۰ کیلومتر است، که بسته به نوع مأموریت (آموزشی یا رزمی) و میزان سوخت داخلی و خارجی تغییر می‌کند.

در آینده، TUSAŞ اعلام کرده که قصد دارد در نسخه‌های بعدی از یک موتور توربوفن بومی ترکیه استفاده کند تا وابستگی خارجی به آمریکا کاهش یابد. این موتور بومی احتمالاً با همکاری شرکت TRMotor یا در قالب پروژه مشترک با Rolls-Royce توسعه داده خواهد شد.

از نظر طراحی فنی، بخش انتهایی بدنه هورجت با سیستم خروجی متغیر موتور سازگار است، تا راندمان پرواز در ارتفاع‌ها و سرعت‌های گوناگون بهینه شود. ورودی‌های هوای دوطرفه نیز جریان یکنواختی را به موتور می‌رسانند که از افت فشار در مانورهای شدید جلوگیری می‌کند.

هورجت از همان ابتدا با هدف نزدیک بودن به محیط عملیاتی جنگنده‌های مدرن طراحی شد؛ بنابراین سامانه‌های اویونیک و کنترل پرواز آن بسیار پیشرفته‌تر از جت‌های آموزشی سنتی هستند. هدف TUSAŞ این بود که خلبانان در طول آموزش، با رابط‌ها و سیستم‌هایی کار کنند که بعداً در جنگنده‌هایی مانند F-16 یا KAAN (TF-X) نیز با آن‌ها مواجه خواهند شد.

کابین هورجت دارای دو نمایشگر بزرگ چندمنظوره (MFD) به همراه یک صفحه نمایش سربالا (HUD) در کابین جلو و نمایشگر دیجیتال تکرارشونده برای کابین عقب است. سیستم کنترل پرواز از نوع HOTAS می‌باشد که تمام کنترل‌های حیاتی پرواز و تسلیحات را روی دستگیره گاز و دسته پرواز متمرکز کرده است.

هورجت مجهز به سامانه کنترل پرواز Fly-by-Wire دیجیتال چهارگانه است. این سیستم جایگزین کابل‌ها و مکانیزم‌های سنتی شده و فرمان‌های خلبان را از طریق رایانه‌ها به سطوح کنترلی منتقل می‌کند. نتیجه‌ی این فناوری، پایداری بالا، مانورپذیری نرم و ایمنی پروازی بیشتر است — ویژگی‌هایی حیاتی برای آموزش پروازهای رزمی.

سامانه اویونیک هورجت کاملاً ماژولار و بومی‌سازی‌شده است و توسط شرکت‌های ترکی مانند ASELSAN توسعه یافته. این سیستم شامل:

این هواپیما را می توان در دماغه مجهز به یک رادار آرایه فازی فعال ساخت آسلسان ترکیه کرد که برای جنگنده‌های نسل 4.5 ساخت .این رادار با توان کامل می‌توان با چهار هدف درگیر شود، دست به کشف زمینی و هوایی بزند . این رادار که با نام مورات شناخته می‌شود دارای برد ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلومتر بسته به ابعاد هدف است. نسخه بزرگتر این رادار بر روی جنگنده نسل پنجم ترک‌ها یعنی کان نیز سوار شده است.

این راداربه این جنگنده حتی توان شلیک موشک‌های هدایت راداری چون موشک آمریکایی امرام و یا نسخه ترکی Gökdoğan و موشک ضد کشتی اتمیکا را نیز می‌دهد

سامانه ناوبری ماهواره‌ای و اینرسی ترکیبی (INS/GPS)،
ارتباطات امن دیجیتال،
سامانه ثبت داده‌های پروازی،
و زیرساخت برای نصب رادار و تجهیزات هدف‌گیری در نسخه‌های رزمی است.

هورجت همچنین دارای قابلیت شبیه‌سازی پروازی درون‌کابیناست. این قابلیت به خلبان اجازه می‌دهد بدون نیاز به تهدید یا هدف واقعی، در حین پرواز تمرینات شبیه‌سازی‌شده راداری، تسلیحاتی و تاکتیکی را انجام دهد.

در نسخه‌ی تک‌نفره رزمی که در آینده عرضه خواهد شد، کابین ساده‌تر و بهینه‌سازی‌شده برای مأموریت‌های تهاجمی سبک خواهد بود و امکان استفاده از کلاه‌خلبانی با نمایشگر یکپارچه (HMD) نیز در نظر گرفته شده است.

قابلیت‌های رزمی و تسلیحات هورجت

هورجت علاوه بر نقش آموزشی، برای انجام مأموریت‌های سبک رزمی و حمله نزدیک (CAS)، شناسایی و آموزش تاکتیکی طراحی شده است. پیکربندی تسلیحاتی آن به‌گونه‌ای است که هم برای آموزش تیراندازی و حمل سلاح‌های آموزشی و هم برای مأموریت‌های عملیاتی قابل تطبیق باشد.

نسخه جنگنده تهاجمی سبک این پرند ، دارای هفت جایگاه تسلیحاتی شامل یک جایگاه بر نوک هر بال برای حمل موشک‌های هوا به هوای فروسرخ سایدواندر و یا موشک بومی Bozdoğan و دو جایگاه در زیر هر بال برای حمل بمب‌های سقوط آزاد مارک ۸۲ و یا ۸۳ با وزن ۲۵۰ و ۴۵۰ کیلوگرم و یا انواع هدایت شونده ماهواره اچ جی کا ۸۲ و ۸۴ مشابه بمب جی دم آمریکایی با برد حدود ۲۵ تا ۲۸ کیلومتر بمب هدایت لیزری تی بی ۸۲ به هدایت ماهواره‌ای بالدار کی جی کا ۸۲ با وزن ۲۲۷ کیلوگرم و برد ۱۰۰ کیلومتر همچنین راکت‌های هدایت لیزری چون راکت ۷۰ میلیمتری هدایت لیزری سیریک موشک هدایت لیزری ضد تانک میزراک از جمله تسلیحاتی است که توسط این نسخه قابل حمل است. گفته شده این نسخه توان حمل ۳ تن مهمات جنگی را دارد همچنین در زیر بدنه می‌تواند یک مخزن سوخت خارجی را نیز هم کند
پادهای هدف‌گیری و سنجش (Targeting / EO/IR Pods): پاد هدف‌گیری با دوربین مادون‌قرمز، لیزر و هدف‌گیر برای شناسایی اهداف، قفل لیزری و هدایت بمب/موشک‌های هدایت‌شونده.
پادهای شناسایی / تصویربرداری (Recon/ISR Pods): برای جمع‌آوری اطلاعات تصویری و الکترونیکی در مأموریت‌های شناسایی کوتاه‌برد.
پادهای جنگ الکترونیک (ECM / Radar Warning): برای مأموریت‌های پرخطر، امکان نصب پادهای خودحفاظتی و اخطار راداری وجود دارد.
مخازن سوخت خارجی (Drop Tanks): برای افزایش برد و مداومت عملیات.

1-نسخه پایه اموزشی دو سرنشینه

نسخهٔ ابتدایی و اصلی هورجت که توسعه و آزمایش شد، یک جت آموزشی پیشرفته دو‌نفره است که برای آموزش خلبانان جنگنده‌های نسل‌چهارم/پنجم و جایگزینی T-38 و F-5 طراحی شده. این همان نمونه‌ای است که نمونه‌های اولیه (PT-1, PT-2 …) بر اساس آن ساخته و آزمایش پروازی شدند.

۲-نسخه سبک رزمی یک و یا دو سرنشینه )

نسخه‌ای که برای مأموریت‌های پشتیبانی نزدیک (CAS)، حملهٔ دقیق سبک، گشت و شناسایی مسلح و مقابله با اهداف سطحی طراحی شده است. تفاوت معمولاً شامل: رادوم بزرگ‌تر یا رادار فعال فازی اختیاری، افزایش ظرفیت سوخت/بار خارجی، و گزینهٔ کابین تک‌نفره برای مأموریت‌های رزمی. این شاخه هدفِ صادرات و بازار کشورهایی است که دنبال هواپیمای ارزان‌تر از جنگنده‌های سنگینند.

۳-نسخه تک سرنشینه اکروباتیک

نسخه ای چالاکتر با سیستم ایمنی پیشرفته رایانه ای برای انجام مانورهای تند برای جاگیزنی جنگنده های ان اف5 در خدمت تیم اکروجت ارتش ترکیه به نام ستارگان ترک

۴-نسخه ناونشین دریایی

نسخه ای که برای عملیات از روی ناوهواپییما بر اینده ترکیه توسعه خواهد یافت

دولت اسپانیا تصویب کرده که تا ۴۵ فروند هورجت از ترکیه بخرد (پیش‌نویس و اعلامیه‌ها از خرید «تا ۴۵ فروند» صحبت می‌کنند.طبق گزارش‌ها، قرارداد و همکاری عملیاتی بین TUSAŞ (TAI) و ایرباس برای پشتیبانی از صادرات و بومی سازی تولید در اسپانیا امضا شده — یعنی بخشی از تولید/تولید مشترک قرار است در اسپانیا انجام شود.زمان‌بندی اعلام‌شده در رسانه‌ها: تحویل‌ها از سال ۲۰۲۸ شروع می‌شود و ورود عملیاتی کامل بخشی ممکن است تا اوایل دههٔ ۲۰۳۰ ادامه یابد (گزارش‌هایی اشاره به ورود به خدمت در محدودهٔ ۲۰۳۰–۲۰۳۱ دارند)خرید هورجت بخشی از یک برنامه سرمایه‌گذاری بزرگ 3.6 میلیارد دلاری برای نوسازی انواع هواگردها و بالگردها) است که دولت اسپانیا در سپتامبر ۲۰۲۵ تصویب کرد

مشخصات فنی
برگرفته از صنایع هوافضای ترکیه (TAI)

ویژگی‌های عمومی:

خدمه: ۲ نفر
طول: ۱۳٫۶ متر
دهانه بال: ۹٫۵ متر
ارتفاع: ۴٫۱ متر
مساحت بال: ۲۵ متر مربع
ظرفیت بار (تسلیحات و محموله): ۳٬۴۰۲ کیلوگرم
پیشرانه: یک موتور توربوفن پس‌سوزدار General Electric F404-GE-104
- نیروی رانش بدون پس‌سوز: ۵۳٫۰۷ کیلو نیوتن (۱۱٬۹۳۰ پوند نیرو)
- نیروی رانش با پس‌سوز: ۷۸٫۷ کیلو نیوتن (۱۷٬۷۰۰ پوند نیرو)

عملکرد پروازی: