موشک کروز پنهانکار KH-69 ساخت روسیه

توسعهٔ X-69 (خا-۶۹) اواخر دههٔ ۲۰۱۰ به‌عنوان نسخه‌ای ارتقاءیافته از خا-59 ام کا2 آغاز شد، با هدف پاسخ‌گویی به نیاز به یک موشک کروز چندمنظوره‌تر و دارای ویژگی‌های کاهش سطح مقطعی رادار. این موشک برای هدف‌گیری اهداف ثابت با مختصات معلوم طراحی شده و از ترکیبی از سامانه‌های هدایت پیشرفته برای تضمین دقت بالا بهره می‌برد. خا-۶۹ قادر است از انواع جنگنده‌های رزمی روسی از جمله سوخوی سوخو-30MK، سوخو-34، سوخو-35، سوخو-57، میگ-29 کا و میگ-۳۵ پرتاب شود و بدین ترتیب قدرت تهاجمی قابل‌توجهی به این سکوی‌ها می‌افزاید. یکپارچه‌سازی این موشک با این هواپیماها انعطاف‌پذیری عملیاتی آنها را افزایش داده و دامنهٔ کاربردهای تاکتیکی گسترده‌ای را فراهم می‌کند.

خا-۶۹ دارای بدنه‌ای براق با مقطع ذوزنقه‌ای است که برای کاهش دید راداری بهینه شده است. طراحی آن شامل یک جفت بال جمع‌شونده و چهار سکان عقب است که پس از پرتاب باز می‌شوند تا پایداری و مانورپذیری فراهم کنند. طول موشک حدود ۶٫۰ متر، دهانهٔ بال حدود ۱٫۵ متر و قطر آن ۰٫۴۲ متر است. وزن پرتاب آن حدود ۸۰۰ کیلوگرم است که شامل یک کلاهک جنگی حدوداً ۳۱۰ کیلوگرمی می‌شود. ساختار موشک از مواد جاذب امواج راداری بهره می‌برد تا مقطع سطح مؤثر راداری کاهش یابد و کشف و رهگیری آن دشوارتر شود.

خا-۶۹ مجهز به کلاهک جنگی منفجرهٔ ترکش زا یا نفوذی است که توان نابودی انواع اهداف را دارد. کلاهک ۳۱۰ کیلوگرمی قادر است سازه‌های مستحکم، سنگرها و دیگر اهداف تحکیم‌شده را به‌طور مؤثر خنثی کند و حداکثر خسارت را در برخورد ایجاد نماید. طراحی کلاهک موشک چندمنظوره بوده و اجازه می‌دهد تا بر اساس نیاز مأموریت و ویژگی‌های هدف، سازوکار مناسب انتخاب شود.

پیشرانه موشک شامل یک بوستر موشک سوخت‌جامد برای شتاب اولیه و یک موتور توربوفن برای پرواز کروز مداوم است. این ترکیب به خا-۶۹ اجازه می‌دهد سرعت کروز حدود ۷۰۰ تا ۱٬۰۰۰ کیلومتر بر ساعت را تحقق بخشد و مسیر پروازی پایدار و کارآمدی را تا هدف حفظ کند.بوستر سوخت‌جامد نیروی موردنیاز برای پرتاب را فراهم می‌کند، در حالی که موتور توربوفن قابلیت برد بلند و صرفه‌جویی در مصرف سوخت را در فاز کروز تضمین می‌نماید.

خا-۶۹ از یک سامانه هدایت پیشرفته بهره می‌برد که شامل ناوبری ماهواره‌ای GPS و گلوناس (GLONASS) است و توسط سامانهٔ ناوبری اینرسی (INS) برای راهبری میانی پشتیبانی می‌شود. برای هدایت نهایی، موشک از یک سامانهٔ جستجوگر الکترواپتیکال (EO) استفاده می‌کند که اطلاعات هدف‌گیری با وضوح بالا فراهم کرده و امکان قفل دقیق بر هدف را می‌دهد. این سامانهٔ هدایت دوگانه دقت بالایی را تضمین می‌کند، به‌طوری‌که انحراف حداکثر کمتر از ۵ متر گزارش شده است و خا-۶۹ را به موشکی قابل‌اطمینان برای برخورد به اهداف موردنظر تبدیل می‌نماید.

در سناریوهای رزمی، خا-۶۹ برای درگیر ساختن انواع اهداف با ارزش بالا از جمله سامانه‌های پدافند هوایی، مراکز فرماندهی و زیرساخت‌ها طراحی شده است. برد افزودهٔ آن تا حدود ۲۹۰–۴۰۰ کیلومتر امکان می‌دهد تا در عمق سرزمین دشمن ضربه‌کاری انجام شود در حالی که سکوی پرتاب در فاصله‌ای امن قرار دارد. پروفیل پرواز کم‌ارتفاع موشک، که می‌تواند تا ارتفاع حدود ۲۰ متر بالای سطح زمین پرواز کند، همراه با طراحی کم‌ردرنگی آن، بقای آن را از طریق کاهش احتمال کشف و رهگیری توسط سامانه‌های دفاعی دشمن افزایش می‌دهد. یکپارچه‌سازی خا-۶۹ با هواپیماهای پیشرفتهٔ روسی ارزش راهبردی آن را بیش از پیش بالا می‌برد و ابزار قدرتمندی برای ضربات دقیق در جنگ‌های مدرن فراهم می‌سازد.

در سپتامبر ۲۰۲۳، مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی گزارش داد که موشک «Kh-69» هنوز در مرحله آزمایش توسعه قرار دارد.
گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه در شب ۷ تا ۸ فوریه ۲۰۲۴، سه فروند موشک Kh-69 به سمت اوکراین شلیک شده‌اند.
در ۱۱ آوریل ۲۰۲۴، منابع اوکراینی اعلام کردند که بقایای یک موشک Kh-69 در محل حمله موشکی روسیه به نیروگاه حرارتی تریپیلسکا پیدا شده است؛ حمله‌ای که در نتیجه آن، نیروگاه به‌طور کامل از کار افتاد. این حمله «ترانسفورماتور، توربین‌ها و ژنراتورهای» نیروگاه را نابود کرد.
انستیتوی مطالعات جنگ، این حمله را بخشی از «تلاش‌های مداوم برای بهبود بسته‌های تهاجمی و نفوذ به سامانه پدافند هوایی تضعیف‌شده اوکراین» توصیف کرد.

در سال ۲۰۲۴، سازمان روسی «تاکتیکال میسیلز کورپوریشن» و شرکت طراحی «ام‌کِی‌بی رادوگا»، موشک کروز پنهان‌کار Kh-69 را به نمایندگان نیروی هوایی هند معرفی کردند و آن را به‌عنوان یک توان تهاجمی پیشرفته برای جنگنده‌های سوخو-۳۰MKI نیروی هوایی هند توصیف نمودند.