موشک کروز فلامینگو ساخت کشور اوکراین

نویسنده: علی حبیب زاده

در طول سه ‌سال جنگ میان اوکراین و روسیه، معرفی مجموعه‌ای از سامانه‌ها و تسلیحات جدید میدان نبرد را دگرگون کرده است؛ از پهپادهای انتحاری FPV که دینامیک نبردهای مدرن را بازتعریف کردند تا سامانه‌های لیزری که راه‌ حلی کم‌هزینه ‌تر برای مقابله با پهپادها نسبت به سامانه‌ هایی مانند پانسیِر، S-400 و پاتریوت ارائه می‌دهند. با این‌حال، اوکراین به ‌واسطهٔ سابقهٔ نظامی و روحیهٔ نوآورانه‌اش همواره توانسته توجه جهانی را به تولیدات داخلی و تاکتیک‌هایِ به ‌کاررفته در نبرد علیه روسیه جلب کند. در این یادداشت تلاش شده تا به ‌صورت اجمالی اما فنی به بررسی موشک کروز دوربرد FP — Flamingo پرداخته شود تا با ابعاد فنی، کارکرد عملیاتی و پیامدهای راهبردی این سامانه جدید اوکراینی آشنا شویم.

ماکت و اولین نمونه های به نمایش گذاشته شده در نمایشگاه Idex 2025

این موشک کروز اوایل سال ۲۰۲۵ توسط یک استارتاپ اوکراینی به‌نام Fire-point توسط چند مهندس جوان و غیرنظامی برای نخستین‌بار در نمایشگاه صنایع دفاعیIDEX 2025 معرفی شد و ماکت آن به نمایش درآمد. طبق اعلام منابع داخلی اوکراین، گذر از مرحلهٔ ایده تا تولید نمونهٔ عملیاتی تقریباً ۹ ماه به طول انجامید؛ ریتمی که در صنایع دفاعی، به ‌ویژه برای یک سامانهٔ کروز بردبلند، زمانی فوق‌العاده و کم‌نظیر محسوب می‌شود. هرچند فلامینگو از نظر عملکرد و مأموریت به موشک‌های کروز خارجی مانند تاماهاوک و هم‌تایان روسیِ «نسخهٔ کروز اسکندر» یا کالیبر شباهت دارد، اما گزارش‌ها بر ارزان ‌تر بودن تولید آن نسبت به این نمونه‌ها تأکید می‌کنند. به‌ سرعت پس از تکمیل مراحل اولیهٔ ساخت، Fire-Point تولید را آغاز کرد و محموله‌هایی از این موشک‌ها را تحویل نیروهای اوکراینی داد تا در حملات عمقی علیه مواضعِ راهبردیِ روسیه به‌کار روند.

مشخصات موشک کروز فلامینگو:

موشک کروز فلامینگو طراحی‌ای نسبتاً ساده و سبک ‌وزن دارد که همین ویژگی هزینهٔ ساخت و نگهداری آن را برای ارتش اوکراین به ‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. استفاده گسترده از فیبر کربن و سایر مواد کامپوزیتی در بدنه و فین‌ های هدایت، باعث کاسته ‌شدن جرم کلی و افزایش نسبت نیروی پیشران به وزن آن شده است؛ نتیجهٔ این طراحی، برد و پایداری پروازی بالاتر با مصرف سوخت کمتر است. فلامینگو طولی در حدود ۱۲ الی ۱۴ متر و عرض بال (wingspan) نزدیک به ۶ متر دارد. ساختار پرتاب آن شامل یک بوستر راکتی سوخت جامد برای فاز اولیهٔ لانچ است که پس از جدا شدن، موتور توربوفن وارد مدار شده و مرحلهٔ کروز را برعهده می‌گیرد.

شرکت سازنده حداکثر وزن برخاست موشک را در حدود ۶ تن اعلام کرده و به ‌واسطهٔ پیشران قوی، فلامینگو قادر است سرجنگی‌ای حدود ۱۰۰۰ کیلوگرم معادل ۱ تن را حمل کند. عددی که در مقایسه با بسیاری از موشک‌های کروز رایج، به‌طرز محسوسی سنگین‌ تر و ویرانگرتر است. برای مقایسه سرجنگی‌های گزارش‌شده برای Storm Shadow انگلیسی-فرانسوی حدود ۴۵۰ کیلوگرم و برای Tomahawk حدود 450 کیلوگرم است.

تصویری از سر جنگی موشک کروز فلامینگو که جایگذاری یک بمب از سری بمب های FAB و یا مارک MK را نشان میدهد.

همچنین مشاهدات ویدئویی منتشرشده از سوی رسانه ها نشان می‌دهد که مقطع آیرودینامیکی بالِ فلامینگو تا حد زیادی از خانوادهٔ سوپرکریتیکال (supercritical) است. این نوع ایرفویل‌ها طوری شکل ‌دهی شده‌اند که در بازهٔ ترانسونیک جریان هوا را با حداقل تولید موج ضربه‌ای هدایت کنند؛ در نتیجه درَگ موجی کاهش یافته و نقطهٔ بحرانی ماخ به ‌تعویق می‌افتد. به‌عبارت دیگر، سطح بالای نسبتاً صاف و محل بیشینهٔ ضخامت عقب‌رفتهٔ این ایرفویل‌ها باعث حفظ جریان چسبیده و پایداری بهتر در سرعت‌های بالا می‌شود. امتیازاتی که در موشک‌هایی مانند فلامینگو به افزایش کارایی سوخت و برد مؤثر فاز کروز منجر می‌گردد.

همان‌طور که در بالا گفته شد، موشک فلامینگو از موتور قدرتمند داخلیِ به‌جا‌مانده از میراث شوروی، از خانوادهٔ AL-25 که توسط شرکت Motor Sich ساخته می‌شود، استفاده می‌کند و این موتور تاریخچهٔ عملیاتی طولانی و موفقی دارد. برای نمونه، هواپیمای آموزشی-رزمـی معروف Aero L-39 جمهوری چک، هواپیمای آموزشی-رزمـی Hongdu JL-8 ساخت چین و همچنین هواپیمای سه‌موتورهٔ Yak-40 از همین نوع موتور بهره می‌برند. نسخهٔ استفاده‌ شده در فلامینگوAL-25TL است که روی بدنهٔ موشک نصب شده و دارای تراست حدود ۳۵۰۰ پاوند می‌باشد؛ این مقدار، امکان دستیابی به حداکثر سرعتِ حدود ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت را برای مدت تقریباً ۴ ساعت فراهم می‌کند، که در عمل رنج عملیاتیِ تقریبیِ ۳۰۰۰ کیلومتر را برای فلامینگو ممکن می‌سازد. همچنین فلامینگو قادر است تا در ارتفاع‌های بسیار پایین یعنی چیزی حدود ۵۰ متر از سطح زمین پرواز کند که این ویژگی به بقای آن در برابر سامانه‌های پدافندی مانند S-300 وS-400 کمک قابل‌توجهی می‌کند.

مقایسه موتور توربوفن نصب شده بر روی هواپیمای آموزشی- رزمی Areo L-39 و همچنین تصاویر موتور موشک فلامینگو

بر اساس ویدیو های منتشر شده و همچنین اعلام شرکت سازنده، میزان زمانی که برای اماده سازی و شلیک این موشک صرف میشود چیزی بین ۲۰ الی ۴۰ دقیقه هست و موشک برای شلیک، در وهله ی اول بر شاسی لانچر که سازه ی ساده ای دارد سوار شده و سپس بعد از مونتاژ بوستر راکتی و دادن مختصات هدف، توسط اوپراتور شلیک میشود. این مدت زمان اماده سازی و شلیک کم و همچنین برد عملیاتی ۳۰۰۰ کیلومتری باعث شده تا اهمیت زیادی برای ارتش اوکراین برای زدن تاسیسات نظامی و همچنین پایگاه ها و پالایشگاه های واقع در عمق خاک روسیه پیدا کند.

تصاویر سازه ی لانچر موشک فلامینگو که ساختار آن ساده اما کاربردی هست و همچنین پرواز موشک در فاز ابتدایی به کمک بوستر راکتی سوخت جامد

با توجه به نمونه های استفاده شده از این موشک در ویدیو های منتشر شده میتوان گفت که این موشک دارای CEP نزدیک به ۱۰ الی ۱۴ متر هست که با در نظر گرفتن سر جنگی سنگین ۱ تنی عدد قابل قبولی برای ارتش اوکراین به حساب می اید. زیرا همانطور که در بالا گفته شد ارتش اوکراین از این موشک برای حمله به تاسیسات و همچنین زیرساخت های نظامی روسیه استفاده خواهد کرد.

مقایسه برد موشک فلامینگو در برابر موشک استورم شدو انگلیسی-فرانسوی و همچنین موشک زمین به زمین ATACMS

با توجه به اطلاعاتی که پیش‌ تر آمده، موشک فلامینگو ویژگی‌های مثبت و منفی مشخصی دارد که بررسی آن‌ها دید دقیق ‌تری نسبت به این سامانه فراهم می‌کند.

مزیت‌ها

از جمله مزایای فلامینگو می‌توان به چند نکته کلیدی اشاره کرد:

هزینهٔ ساخت و بهره‌برداری پایین: در مقایسه با موشک‌های کروز دیگر، فلامینگو هزینهٔ ساخت بسیار کمتری دارد. بنا بر اظهارات بعضی از متخصصان اوکراینی، هزینهٔ ساخت هر فروند فلامینگو حدوداً برابر ۵۰۰,۰۰۰ دلار برآورد شده که در مقابل قیمت‌های ۲ تا ۴ میلیون دلاری تامهاواک (بسته به بلوک مورد نظر) یا نزدیک به ۱.۵ میلیون دلار برای هر فروند استورم شدو، اختلاف قابل‌توجهی است.
ساخت داخل و زنجیرهٔ تأمین بومی: این موشک عملاً محصول شرکت‌ها و تأمین‌ کنندگان داخلی اوکراین است. از سازهٔ بدنه تا موتور توربوفن که در صنایع اوکراین سابقهٔ تولید و تعمیر دارد. چنین خوداتکایی‌ای در شرایط جنگی و عدم دسترسی ارتش اوکراین به سلاح های استراتژیک دوربرد غربی برای حمله به تاسیسات استراتژیک در عمق روسیه مزیت راهبردی مهمی به ‌شمار می‌رود.
توان تولید سریع: بر اساس ادعای شرکت Fire-Point و آمارهای منتشرشده، امکان تولید حدود یک فروند در روز مطرح شده است. اگر این عدد واقعی باشد، فلامینگو می‌تواند به‌عنوان یک ابزار استراتژیک و مقرون‌به‌صرفه در زنجیرهٔ تهاجم عمیق اوکراین نقش‌آفرینی کند. همچنین در آخرین اطلاع ‌رسانی‌های شرکت به رسانه‌ها آمده است که برنامهٔ افزایش ظرفیت تولید در دستور کار قرار گرفته و هدف‌ گذاری شده تا به تولید ۲–۳ فروند در روز برسند.

معایب

در کنار مزایا، فلامینگو محدودیت‌ها و نقاط ضعفی نیز دارد:

ابعاد بزرگ: طول حدودی ۱۲–۱۴ متر این موشک، آن را دست‌کم دو برابر بلندتر از برخی موشک‌های کروز هم ‌رده مانند تامهاواک یا کالیبر روسی می‌کند. این ابعاد بزرگ‌تر، احتمال رهگیری و کشف توسط سامانه‌ های پدافندی پیشرفته روسی مانند S-300، S-400 و پانتسیر را افزایش می‌دهد. هرچند طرف اوکراینی با تکیه بر تواناییِ پرواز در ارتفاع‌های بسیار پایین (~۵۰ متر) و دیگر تدابیر عملیاتی مدعی شده که می‌تواند شانس نفوذ را افزایش دهد، اما ریسک کشف همچنان موجود است.
سیستم هدایت و ناوبری نسبتاً ساده: بر اساس اطلاعات موجود، سامانهٔ ناوبری فلامینگو ترکیبی از GPS (خارجی/غیرنظامی)، GNSS و اینرسیال (INS) است. این راهکار در مقایسه با فناوری‌های پیشرفته‌تری مانند TERCOM و DSMAC از دقت و مقاومت پایین‌تری برخوردار است. علاوه بر این، توانمندی‌های گستردهٔ روسیه در جَمینگ و جنگ الکترونیک می‌تواند باعث اختلال یا گمراه‌ سازی مسیر این موشک گردد.

جمع‌بندی

با شناخت فعلی می‌توان گفت فلامینگو احتمالاً یک «game-changer» کامل علیه توانمندی‌های مقتدر روسیه نیست، اما به‌عنوان یک کارت مهم و مقرون‌به‌صرفه برای اوکراین عمل می‌کند؛ به‌ویژه در هدف‌گیری زیرساخت‌ها و اهداف راهبردی در عمق خاک دشمن. کاربرد مؤثر این سامانه وابسته به تاکتیک‌های بهره‌برداری، پشتیبانی الکترونیکی و چگونگی مقابله با تهدیدات پدافندی و جنگ الکترونیک خواهد بود.