زمانی که در مارس سال ۱۹۹۸ جنگنده جی ۱۰ به عنوان اولین جنگنده بومی نسل چهارم چینیها پرواز کرد چینیها نشان دادند که دیگر از دورانی که نیروی هوایی آنها فرسوده و کهنه بود خارج شدند. آنها تنها طی ۷ سال جنگنده جدید را به مرحله تولید رساندند که انها را صاحب یک جنگنده مدرن کرد که تا حد زیادی در کلاس جنگنده چون اف ۱۶ بود.
جی ۱۰ جنگنده پیشرفته‌ای بود که البته چینیها با کمک برخی از فناوری‌های رسیده از غرب و یا اسرائیل آن را تکمیل کرده بودند ولی به هر حال یک جنگنده چینی به حساب می‌آمد. نخستین نمونه آن جنگنده J-10A بود که می‌شد از نظر فناوری آن را در حد جنگنده‌های اف ۱۶ سی بلوک ۳۰ و یا ۴۰ امریکایی در دهه ۱۹۸۰ دانست . چین تا کنون دست کم ۳۵۰ تا ۴۰۰ فروند از این نسخه را به خدمت گرفتم ولی آنها به دنبال تکمیل آن به عنوان یک جنگنده پیشرفته به جنگنده نسل 4.5 بودند .در این راستا در سال ۲۰۱۵ میلادی آنها نسخه جدید از این جنگنده به نام جی ۱۰ سی را رونمایی کردند که هم اکنون پیشرفته‌ترین نسخه این جنگنده است
ولی جی ۱۰ سی چه تفاوتی با نسخه‌های قبلی دارد در زیر به شکل لیست وار به تفاوت‌های آن می‌پردازیم
موتور
جی ۱۰ سی اولین نمونه این جنگنده شده است که از اولین نمونه تولیدی مجهز به موتور ws۱۰ بود. این موتور یک موتور بومی ساخته شده بر اساس موتور روسی ساترون ای ال 31 اف است که بر روی جنگنده‌هایی چون سوخوی 27 سوخوی 30 نصب است این موتور به همراه سوخوی ۲۷ ( در چین با نام جی11 تولید شد)وارد چین شد و بعد چینیها دست به تولید نسخه بومی آن زدند.نسخه نخست جی10 یا همان نسخه j-10a از موتور ای ال31 استفاده میکند
این موتور اولین موتور توربو فن پس سوزدار ساخت چین است .بر اساس مشخصاتی که چینیها می‌دهند این موتور از نسخه روسی کارایی بهتری دارد برای نمونه در حالی که نمونه روسی دارای عمر اورهال ۲۲۰۰ ساعت است نسخه چینی ۴۰۰۰ ساعت عمر دارد .البته این توانایی به راحتی به دست نیامد چین از سال ۲۰۰۵ میلادی در حال توسعه موتور بود در روزهای نخست کیفیت تولید بسیار پایین بود به شکلی که چینیها به دلیل مشکلات در طراحی تیغه‌های فن کمپرسور، قطعات حیاتی و بسیار داغ را از خود روسیه وارد می‌کردند تا اینکه سرانجا در این موتور را به اندازه‌ای که واقعاً باید باشد برساند تا آن را جایگزین موتور روسی کنند
همچنین در سال ۲۰۱۸ میلادی نسخه‌ای از این موتور را با نام دبلیو اس 13 بی3 به نماییش گذاشتند که دارای خروجی متغیری خروجی متغیر جنگنده‌ای چون سوخو ۳۵ بود. این موتور اولین بار بر روی جی ۱۰ نیز تست شد
موتور ws10 دارای بیشترین رانش ۲۷ هزار پوند بدون پسوز و ۳۱ هزار پوند با پس سوز است که دست کم ۳۰۰۰ پوند در هر دو حالت از موتور روسی قوی‌تر است . همچنین مصرف این موتور تاثیر گذاشته است
بر اساس گفته منابع چینی این باجنگنده سوخت خارجی حدود ۴۵۰۰ کیلومتر برد انتقالی دارد و با سوخت داخلی برد یکسره آن ۱۸۵۰ کیلومتر است .هر دو عدد بدون سلاح است و گفته شده این جنگنده با ۴ موشک هوا به هوا دو سلاح هوا به زمین و یک مخزن سوخت دارای برد ۷۵۰ کیلومتر است.سی 10 توان سوختگیری هوایی دارد
ولی یک نوع موتور دیگر نیز است که بر روی جی ۱۰ سی قابل نصب است که آن نیز نسخه‌ای از موتور ای ال31 اف ان 3. نسخه قبلی جی10 یعنیJ-10A از موتور ای ال31 ان اف استفاده میکرد .نسخه اف ان برای نصب بر روی جی ۱۰ توسط روس‌ها ساخته شد و نسخه از ای ال ۳۱ اف بود. نسخه اف ام ۳ نسخه‌ای با توان بیشتر است که برای جی ۱۰ سی ساخته شد ولی تنها سری اول تولید جی ۱۰ سی مجهز به نسخه روسی بود و مابقی مجهز به نسخه چینی بودند . مشتری خارجی میتواند این جنگنده را به هر دو موتور سفارش دهد برای نمونه پاکستان یکی از مشتریان جی ۱۰ سی موتور چینی را انتخاب کرده
در کل جی ۱۰ سی به دلیل موتور جدیدش نه تنها قدرت بیشتری از نسخه قبلی دارد بلکه مصرف سوخت آن کمتر است که برد آن را افزایش داده و همچنین هزینه تعمیر نگهداری موتور آن بسیار کمتر است زیرا عمر موتور آن تقریباً دو ماه برابر موتور قبلی است
شکل ورودی هوای هوای جنگنده جی ۱۰ سی نسبت به جنگنده جی ۱۰ ای به شدت تغییر کرده که برمی‌گردد به تلاش برای کاهش میزان امواج ورودی رادار به درون رودی موتور و برخورد آن به تیغه‌های فن کمپرسور و برگشت
کل ورودی هوا به شدت تحت تاثیر یکی از نسخه‌های آزمایشی اف ۱۶ است که دقیقاً چنین ورودی هوایی بود که هدف آن نیز کاهش سطح مقطعی رادار جنگنده بود
پایین جی10 ای
الکترونیک
از نظر الکترونیکی جی ۱۰ سی نسبت به نسخه های قبلی پیشرفت بسیار کرده است و از جمله تغییرات این نسخه می‌توان به
نصب یک رادار آرایه فازی فعال بر روی این نسخه در حالی که در نسخه جی ۱۰ ای یک رادار پالاس داپلر نصب بود .راداری آرایه فازی که بر روی جی ۱۰ سی نصب شده با نام کی ال جی10 شناخته می‌شود.این رادار در سال ۲۰۱۸ میلادی عملیاتی شد و بر روی جنگنده‌های جی ۱۰ سی پاکستانی نیز نصب شده است. این نسخه دارای بیشترین برد ۲۲۰ کیلومتر است وگفته می‌شود در این برد میتواند یک هدف ۵ متر مربعی را کشف کند . برد آن بر ضد یک هدف یک متر مربعی حدود ۱۰۰ کیلومتر عنوان شده است .رادار دارای توان درگیری همزمان با ۸ هدف را دارد و گفته می‌شود میتواند ۲۴ تا ۳۰ هدف را همزمان رهگیری کند رادار توان تعقیب عوارض زمین و درگیری همزمان با اهداف در زمین هوا و دریا را دارد و یک رادار چند منظوره است
رادار فعلی یک نسل از رادار قبلی جلوتر است و نه تنها برد بیشتری دارد بلکه توان کشف اهداف ریزتر در برد بیشتری را دارد و البته از طرفی توان درگیری با اهداف بیشتر و سرعت اسکن بسیار بالا به دلیل روش اسکن متفاوت رادارهای آرایه فازی نسبت به رادارهای قدیمی را دارد
یکی دیگر از تغییرات بزرگ این نسخه دارا بودن یک کاونده سیستم تصویرساز حرارتی در دماغه این جنگنده در جلوی شیشه کابین است. این سیستم در نسخه قبلی وجود نداشت.این سیستم به خلبان اجازه می‌دهد تا بدون استفاده از رادار با کمک این سامانه که گفته می‌شود بر ضد یک جنگنده از روبرو ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر برد دارد آسمان را جستجو کرده و دست به کشف غیر فعال هدف بزند.این سیستم برای اهداف کاربرد دارد و در واقع یکی از تلاش‌های چینیها برای افزودن قابلیت نبرد با هواپیماهای پنهانکار بر روی جی ۱۰ سی است .گفته شده این سیستم میتواند یک زاویه 120 درجه را پوشش دهد
کابین در جی ۱۰ سی ارتقا یافته و مجهز به نمایشگرهای بزرگتری نسبت به نسخه قبلی شده است در حالی که J-10A دارای سه نمایشگر بود، جی 10 سی دارای ۴ نمایشگر است همچنین نمایشگر سربالا یا اچ یو دی آن بزرگتر شده و قابلیت نشان دادن تصاویر سامانه‌های اپتیکی نیز به آن اضافه شده است
تسلیحات
جی ۱۰ سی دقیقاً همان میزان جایگاه تسلیحاتی دارد که J10A دارد این میزان 9عدد است که شامل ۳ عدد زیر هر بال و سه عدد در زیر و کنار ورودی هوا است
که در مجموع می‌توان حدود پنج و نیم تن را حمل کرد
در بحث تسلیحات هوا به هوای اصلی‌ترین موشک هوا به هوای رزم هوای نزدیک به این نسخه موشک هوا به هوای تصویرساز حرارتی پی ال 10 که نسخه قبلی نمی‌تواند آن را حمل کند
موشک پی ال 10 اولین موشک تصویرساز حرارتی ساخت چین است که بر روی جنگنده نسل پنجمی چون جی ۲۰ نیز نصب می‌شود.این موشک به جای کاوندی فروسرخ دارای یک دوربین تصویرساز حرارتی بر روی سر خود است
این موشک در سال ۲۰۱۵ عملیاتی شده و ۲۰ کیلومتر برد دارد که چینیها می‌گویند از جمله قابلیت ان شلیک به زاویه‌هایی که توسط کاونده پوشش داده نمی‌شود و یا شلیک بدون قفل به سمت هدف است تا خود در آسمان بر روی هدف قفل کند. پاکستان نسخه‌ای از این موشک را برای جنگنده‌های جی ۱۰ خود سفارش داده
دیگر سلاح هوا به هوای جنگنده جی ۱۰ سی موشک پی ال 12 است . پی ال 12 نخستین موشک رادار فعال ساخت چین است که تا حدی بر اساس الگوبرداری از موشک آمرام آمریکایی‌ها ساخته شده .این موشک بر روی تمام جنگنده‌های نسل ۴ به بعد چینی نصب می‌شود و یک موشک رادار فعال با برد ۷۰ تا ۱۰۰ کیلومتر بسته به نسخه است
ولی جدیدترین موشک هوا به هوایی که بر روی جی ۱۰ سی نصب شده و در مدل قبلی دیده نمی‌شود پی ال 15 است
پی ال ۱۵ نیز یک موشک رادار فعال است. این موشک را باید نسخه بزرگتر و دوربردتر موشک پی ال12 دانست .چندین مدل از این موشک تاکنون توسعه پیدا کرده .برد آن دقیقاً مشخص نیست ولی گفته شده نسخه در خدمت خود چینیها بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر برد دارد ولی نسخه صادراتی که PL-15E شناخته می‌شود دارای برد ۱۴۵ کیلومتر است که پاکستان این نسخه را برای جنگنده‌های جی ۱۰ خود سفارش داده است
این موشک رادار فعال نه تنها برده بیشتری دارد بلکه توان شبکه محور نیز دارد ، به شکلی که می‌توان آن را با موشک موشک آمرام نسخه دی قیاس کرد .توان شبکه محور به این معنی است که جی ۱۰ میتواند تنها شلیک کننده موشک باشد و هدایت موشک توسط داده‌های یک رادار دیگر مانند یک آواکس به موشک منتقل شود. این گونه موشک میتواند به بیشترین برد خود دسترسی پیدا کند
جی10 میتواند تا 8 موشک پی ال12 و یا 15 و دو موشک پی ال 10 حمل کند ولی ترکیب گشت هوایی ان شامل4 موشک رادار فعال و دو موشک تصویر ساز حرارتی و یا دو موشک رادار فعال و دو موشک تصویر ساز حرارتی است
در نقش تهاجم زمینی این جنگنده میتواند انواع بمب‌های سقوط آزاد 250 و 500 کیلویی را حمل کند برای نمونه میتواند یک مخزن سوخت با چهار بمب سقوط ازاد و دو موشک پی ال10 حمل کند،بمب‌های هدایت لیزری چینی تا وزن ۲۵۰ و ۵۰۰ کیلوگرم و یا انواع هدایت ماهواره‌ای در دو نوع معمولی با برد ۲۵ کیلومتر و نسخه بالدار که برخی از آنها تا ۱۲۰ کیلومتر نیز برد دارند را پرتاب کند .از جمله بمب‌های مشهور هواپرتاب نصب شده بر روی ۱۰ سی می‌توانم به سری بمب‌ها LS اشاره کرد که در انواع مختلف با وزن های 50، 100، 250 و 500 کیلوگرم می‌باشد که دارای دو بال جمع شونده بر روی سر خود است که تا 70 کیلومتر بسته به وزن و مدل برد دارد
برای هدایت بمب های لیزری این جنگنده میتواند در کنار ورودی هوا غلاف نشانه گذار لیزری K/JDC01A را حمل کند که این غلاف پیشرفته است که برای جنگنده‌های نوین از جمله جی ۱۰ سی ساخته شده است. این غلاف مجهز به دوربین دید حرارتی و نشانه گذار لیزری با برد حدود ۳۰ کیلومتر است
در بخش تسلیحات تهاجم زمینی برد بلند از تسلیحات هوا به زمین مانند موشک کروز کی دی 88 با برد ۲۰۰ کیلومتر که نسخه تهاجم زمینی موشک ضد کشتی سی802 است
موشک ضد رادار مافوق وای جی91 با برد ۱۲۰ کیلومتر که در واقع نسخه چینی موشک مشهور خا ۳۱ روسی است
موشک های کروز ضد کشتی مادون صوت تا مافوق صوت تا برد 300 کیلومتر مانند موشک سی802 و سی803 و یا موشک اس وای 400 که یک موشک هایپر سونیک است که در خدمت چین نیز می باشد
پاکستان تنها مشتری خارجی فعلی جی 10 است اگرچه چندین کشور مانند مصر آذربایجان و میانمار در حال بررسی آن هستند. پاکستان ۲۵ فروند از این جنگنده را سفارش داده ولی انتظار می‌رود تعداد سفارشات به ۳۶ فروند برسد
جی10 سی همکنون در کنار جی اف17 پیشرفته ترین کنظامی و صادراتی چینیها هستند که در بزار در دسترس است اگرچه فعلا جی اف17 به دلیل بزاریابی فعال پاکستانی ها و تولید در پاکستان موفقیت بیشتری داشته است
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
