موشک خا 101 یک موشک کروز مادون صوت با سطح راداری کم پیشرفته ساخت روسیه است که از بمب افکن ها پرتاب می شود. این موشک در اواخر دهه 1990 توسط شرکت تسلیحات موشکی تاکتیکی روسیه (KTRV) ساخته شد. این موشک برای حمله به اهداف استراتژیک در برد 3500 کیلومتری با دقت بالا طراحی شده است. به طور کلی، خا-101 یک سیستم تسلیحاتی بسیار توانمند است که توانایی حمله دقیق دوربرد را در اختیار روسیه قرار می دهد و آن را به عنصر مهم بازدارندگی استراتژیک این کشور تبدیل می کند. بر اساس چندین گزارش، خا-101 توسط نیروهای روسی در سوریه برای حمله به اهداف داعش استفاده شده است و همچنین توسط نیروهای روسی در جنگ اوکراین 2022 استفاده شده است.
موشک خا101 یک موشک کروز تهاجم زمینی متعارف است ولی در مرحله اول در اواخر دهه ۱۹۸۰ به عنوان جایگزین موشک کروز تهاجم اتمی خا ۵۵ ساخته شد و قرار بود به یک موشک اتمی تبدیل شود ولی با پایان جنگ سرد و مشاهده عملکرد بالای موشک کروز متعارف آمریکای تاماهاوک و کلکم در جریان جنگ خلیج فارس ۱ روسها تصمیم گرفتند تا موشک جدید را که قرار بود با نام خا ۱۰۱ شناخته شود در نقش متعارف توسعه دهند. این موشک در سال ۱۹۹۵ آزمایشات خود را آغاز کرد ولی مسائل و مشکلات مالی باعث شد تا سال ۲۰۱۲ وارد خدمت نشود. خا ۱۰۱ دقیقاً بر اساس پلتفرم موشک خا ۵۵ ساخته شد .موشکی با بال‌های جمع شونده در زیر بدنه و سه سکان تعادل و هدایت در عقب بدنه و و موتور توربو جت در زیر بدنه
این موشک دارای بدنه ساده است که برای مشاهده کم و حداقل سطح مقطع راداری توسعه یافته است. طول آن تقریباً 7.5 متر و طول بال آن حدود 4.4 متر است. این موشک دارای چندین ویژگی پنهان‌کاری است، از جمله طراحی بدنه آن، که سطح مقطع راداری آن را کاهش می‌دهد، و مشخصات پرواز در ارتفاع پایین، که به آن اجازه می‌دهد زیر رادار پرواز کند و از شناسایی جلوگیری کند. اگرچه باز طی عملیات بر ضد اوکراین تعداد زیادی از این موشک توسط سامانه های راداری چون پاتریوت امریکایی و یا iris-t المانی کشف و منهدم شد.حتی تصاویر بسیار از سرنگونی انها با کمک موشک های فروسرخ قابل حملی چون ایگلا و استینگر وجود دارد زیرا این موشک دارای سرعتی معادل یک هواپیمای تجاری است و تنها چون در ارتفاع کم پرواز میکند کشف ان سخت است
خا101 می تواند انواع کلاهک های هسته ای با 20 کیلو تن تی ان تی و یا یا کلاهک های انفجاری قوی، نفوذگر و مهمات خوشه ای را حمل کند. این موشک در نقش متعارف مجهز به کلاهک انفجاری قوی می باشد که برای نابودی اهداف زمینی مانند ساختمان ها، پناهگاه ها و تاسیسات نظامی طراحی شده است. این موشک همچنین میتواند حامل یک کلاهک نفوذگر باشد که برای نفوذ به اهداف سخت‌شده و زیرزمینی مانند سازه‌های بتونی مسلح، پناهگاه‌ها و تونل‌ها ساخته شده که شامل یک هسته سخت تنگستنی است که بعد از نفوذ منفجر می شود و همچنین میتواند سرجنگی مهمات خوشه‌ای را حمل کند که شامل تا 500 ریز مهمات کوچک با قدرت انفجار معادل یک نارنجک دستی است و میتواند این میزان ریز مهمات را در یک منطقه به شعاع صد متر بریزد.
این موشک مجهز به کلاهک متعارف یا وزن 450 کیلوگرم تا 3000 کیلومتر برد دارد. تجارب نبرد در اوکراین به روسها نشان داد کلاهک متعارف این موشک کوچک است برای همین آنها یک کلاهک ۸۰۰ کیلوگرمی بر روی این موشک نصب کردند که البته نصب این کلاهک با برداشتن بخشی از سوخت موشک و سنگین شدن موشک همراه شد. این مسئله باعث شد تا برد این موشک به ۱۵۰۰ کیلومتر کاهش پیدا کند که البته برای پوشش تمام اوکراین کافی بود
این موشک از یک موتور توربوفن TRDD-50 استفاده میکند که حدود ۹۵۰ پوند قدرت فراهم میکند و در زیر بدنه قرار میگیرد .موتور به شکل جمع شونده در درون بدنه است بعد از پرتاب باز شده و در زیر بدنه قرار میگیرد. این موتور میتواند این موشک را به سرعت ۷۰۰ تا ۷۲۰ کیلومتر در ساعت برساند.موشک توسط یک ارتفاع یاب لیزری میتواند در ارتفاع تا 50 متری زمین پرواز کند اگرچه ارتفاع پرواز ان قابل تنظیم است.برد این موشک در صورت پرواز در ارتفاع بالا تا 5000 کیلومتر نیز میرسد و میتواند برای کاهش مصرف سوخت بخشی از مسیر را در ارتفاع بالا و بخش را در ارتفاع کم طی کند
موشک خا 101 از سیستم هدایت درونی اینرسی استفاده می‌کنکه د در کنار سیستم ماهواره‌ای برای هدایت موشک استفاده می‌شود . روسها خود دارای سیستم هدایت ماهواره بومی خود به نام گلناس هستند. سیستم هدایت ماهواره‌ای برای این موشک راحت‌ترین روش هدایت است ولی این موشک دارای سیستم نقشه‌خوان خودکار بر اساس تعقیب عوارض بر اساس داده‌های از یپش داده شده در حافظه این موشک نیز می باشد . دقت این موشک حدود ۱۰ متر ارزیابی می‌شود که به طور مشخص از دقت ۳ یا ۴ متری موشک‌هایی چون تاماهاوک و یا استروم شادو غربی بسیار کمتر است. ولی برای زدن اهدافی چون ساختمان‌ها و یا زیرساخت‌های نظامی و غیرنظامی کافی است
این موشک عمدتاً توسط بمب افکن های استراتژیک روسیه مانند توپلوف 95 ، توپلوف160 و یا توپلوف22 و همچنین هواپیماهای گشت دریایی توپولوف142 حمل می شود. برای نمونه یک توپلوف 95 میتوان تا هشت و یا توپلوف 160 تا 6 موشک خا 101 حمل کند .برد بلند و دقت بالای این موشک، آن را به یک دارایی با ارزش برای ارتش روسیه تبدیل کرده است و توانایی حمله به اهداف استراتژیک در فواصل طولانی را با حداقل خطر برای هواپیما و پرسنل فراهم می کند. این موشک به دلیل سیستم های هدایت و کنترل پیشرفته از جمله ناوبری ماهواره ای، نقشه برداری از زمین و ناوبری اینرسی از دقت بالایی برخوردار است. این سیستم‌ها به موشک اجازه می‌دهند تا با دقت بالا به سمت هدف حرکت کند و هرگونه انحراف در مسیر پرواز ناشی از عواملی مانند باد یا سایر شرایط محیطی را جبران کند.
جنگ داخلی سوریه
در جریان بمباران سوریه توسط روسها در 17 نوامبر 2015، وزارت دفاع روسیه گزارش داد که بمب افکن های راهبردی توپولف 95 و 160 در مجموع 34 موشک کروز علیه 14 هدف داعش در سوریه پرتاب کردند. در حالی که توپلوف های 95 از موشک کروز خا55 استفاده می کرد ، توپلوف های 160 موشک خا101 شلیک کردند
خبرگزاری روسی تاس در 17 نوامبر 2016 گزارش داد که توپولف 95 مدرنیزه شده مجهز به موشک های کروز خا55 و خا-101 حملات هوایی را علیه اهدافی در سوریه انجام داده است.
در 17 فوریه 2017، بمب افکن های استراتژیک توپولف 95 که از خاک روسیه از طریق حریم هوایی ایران و عراق پرواز می کردند، با موشک های کروز خا-101 به تأسیسات ادعایی داعش در نزدیکی شهر رقه سوریه حمله کردند. این اهداف شامل کمپ‌ها و مراکز آموزشی داعش و همچنین مرکز فرماندهی یکی از واحدهای اصلی داعش بود.
تهاجم روسیه به اوکراین
موشک خا101 به طور گسترده در تهاجم روسیه به اوکراین استفاده شده است. منابع وزارت دفاع ایالات متحده ادعا کردند که آنها نرخ سقوط قابل توجهی را تجربه کرده اند: “یا در پرتاب دچار مشکل می شدند، یا در رسیدن به هدف شکست می خورند، یا در برخورد به هدف منفجر نمی شوند
در 6 مارس 2022، حدود هشت موشک کروز خا-101 توسط بمب افکن های استراتژیک توپولف 95 و 160 از فراز دریای سیاه، فرودگاه بین المللی هاوریشیوکا وینیتسیا را هدف قرار دادند.
در 14 سپتامبر 2022، وزارت دفاع اوکراین گزارش داد که نیروهای روسی از هشت موشک کروز خا-101، احتمالاً از بمب افکن های توپولف 95 ، برای هدف قرار دادن سازه های هیدرولیکی سد های مختلف در کریوی ریه استفاده کردند. این امر باعث شد که سطح آب رودخانه اینهولتس به شدت افزایش یابد.قبلاً گزارش شده بود که از موشک‌های خا-22 استفاده شده است
در طول 29 دسامبر 2023 حملات روسیه به اوکراین موشک کروز خا101 در حال پرتاب فلر و چف به عنوان طعمه‌های پرنده برای فریب موشک‌های پدافندی شانه پرتاب فروسرخ دیده شدند
به گزارش دیفنس اکسپرس، تجزیه و تحلیل لاشه و بقایای یک خا-101 که در مارس 2024 بر فراز اوکراین سرنگون شد، نشان می دهد که از اوایل سال 2024، اندازه کلاهک خا-101 از 450 کیلوگرم به 800 کیلوگرم افزایش یافته است. این افزایش با کاهش ظرفیت مخزن سوخت امکان پذیر شد که بر این اساس برد موشک را کاهش داد.
در طول حملات موشکی 8 جولای 2024، شش موشک خا-101 به ساختمان کارخانه ماشین سازی آرتم در کیف اصابت کرد. در همین حمله یک موشک دیگر روسی خا-101 به بیمارستان کودکان اوخمتدیت در کیف اصابت کرد. یک پزشک و یک غیرنظامی کشته شدند و 16 نفر از جمله هفت کودک مجروح شدند. وزارت امور خارجه روسیه حمله روسیه به بیمارستان را تکذیب کرد و مدعی شد که این انهدام توسط موشک پدافند هوایی اوکراین انجام شده است. فیلم حمله موشک کروز خا-101 را نشان می‌دهد که به بیمارستان حمله میکند، در حالی که مأموریت ناظر حقوق بشر سازمان ملل متحد در اوکراین اصابت مستقیم موشک روسی را «بسیار محتمل» ارزیابی میکند. تصاویر همچنین بقایای یک موشک خا-101 را در ویرانه های بیمارستان نشان می دهد.
فایننشال تایمز در 10 ژوئیه 2024 با استناد به تحلیل دفتر رئیس جمهور اوکراین گزارش داد که روسیه تولید خا-101 را 8 برابر از 56 موشک قبل از جنگ به 420 موشک در سال 2023 افزایش داد و همچنین ادعا کرد که این موشک ها از 50 قطعه ساخت غربی دارد
در اوایل صبح 2 سپتامبر 2024، 14 موشک خا-101، بخشی از یک حمله بزرگتر از هواپیماهای توپلوف95 از ولگوگراد، پرتاب شد. همچنین، در همان روز، قطعات یک موشک، ظاهراً بقایای یک خا-101، در کیف پیدا شد
انواع
موشک خا101 با نام ناتو AS23A : نوع متداول این موشک در طول جنگ در اوکراین بسیار استفاده شد
خا 102 : نسخه دارای کلاهک اتمی
مطالب مشابه
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
