نیروی هوایی سوریه

به روز رسانی  اذر 1403

این مقاله مربوط به قبل از سرنگونی بشار اسد رئیس جمهور سوریه و حزب بعث در این کشور است. تنها یک هفته بعد از سرنگونی اسد نیروی هوایی اسرائیل طی عملیات بسیار بزرگی تقریباً هر چیز قابل پرواز و بهره‌برداری در نیروی هوایی سوریه را بر روی زمین نابود کرد. ارتش اسد که از هم پاشیده شده بود تجهیزات خود را رها کرده بود و آسمان سوریه کاملاً بی‌دفاع بود و اینگونه شد که نیروی هوای اسرائیل تقریباً تمام هواپیماهای عملیاتی ارتش سوریه جمله تمام جنگنده‌های میگ ۲۹ و بخش عمده جنگنده‌های میگ ۲۳ و جنگنده‌های تهاجمی سوخوی ۲۴ سوری را بر روی زمین از بین برد. همچنین تقریباً تمام سامانه پدافند پیشرفته قابل دسترسی و همچنین سیستم‌های راداری آنها را از بین برد برای همین بخش زیادی از تجهیزاتی که شما در مقاله زیر می‌بینید دیگر وجود خارجی ندارد

با تشکیل کشور سوریه بعد از جنگ جهانی دوم که برابر شد با خروج فرانسه  و انگلستان از این کشور ،  نیروی هوایی سوریه در سال 1948 بعد از فارغ تحصیل شده اولین دانشجویان  خلبانی در انگلستان در این کشور تشکیل شد

این نیرو در سال 1948 با تعداد هواپیما بازمانده از جنک جهانی دوم در اولین  نبرد اعراب و اسرائیل که به نبرد میهنی  برای اسرائیلی ها مشهور شد تعداد محدودی پرواز جنگی انجام داد که سه هواپیمای خود را از دست داد  ولی در ان زمان این نیرو قدرت زیادی نداشت  و تعداد کمی  پرواز بر علیه شهرک نشینان و نیروی های پیاده اسرائیلی  انجام داد

در جنگ سال 1948 ارتش اسرائیل پیروز شد و حکومت سوریه را به این فکر انداخت که باید نیروی هوایی و کل ارتش سوریه را تقویت کند.در این راستا  این ارتش با ورود به عصر جت به دنبال هواپیما جت رفت. تا سال 1950 ارتش سوریه حدود 80 فروند هواپیما موتور پیستونی اسپید فایر و ماچی سی205  داشت  ولی در ان زمان که حکومت وقت سوریه  با انگلستان نزدیک بود  دست به سفارش 12 فروند  جت  میتئور زد که اولین جت نیروی هوایی وسریع بود. در ان دوران  خلبان  سوری در انگلستان اموزش  می دیدند  و سوریه به انگلستان نزدیک بود ولی در پی حمایت انگلستان از سوریه این کشور  رو به شوروی کرد و  خرید های  بیشتر از شوروی انجام شد  اگرچه دست کم سال 1956 این ارتش  9 فروند میتئور  و 40 فروند اسپید فایر دست دوم نیز از انگلستان دریافت کرد

در سال 1955 ارتش سوریه دست به سفارش  25 فروند میگ15 از شوروی زد که اولین جنگنده سفارشی  به شوروی بود.این میگ ها  در کنار تعداد میگ 15 اموزشی  به بندر اسکندری منتقل شد و خلبانان در انجا اموزش دیدند. حدود یک سال بعد در نبرد کانال سوئز  سوریه از این پرنده علیه اسرائیل استفاده کرد . در این نبرد یک میگ15 توسط  یک میتور ارتش انگلستان هدف قرار گرفت که  خلبان میگ سرنگونی حافظ اسد بعدها رئیس جمهوری سوری بود(میگ15 کاملا از میتئور سر  است از قرار عملکرد بد خلبان سوری در تاریخ نیروی  هوایی  سوریه به رئیس جمهور فقید این کشور بر میگردد…حساس نشین شوخی کردم)

در ادامه سوریه به سراغ میگ17 نسخه بهبود یافته میگ15 رفت و 60 فروند ان را در سال 1956  دریافت کرد که  خلبانان ان در  شوروی و لهستان اموزش  دیدند. در ادامه سوریه به خریدار همه جانبه از شوروی بدل شد و جنگندهای چون میگ17  و میگ21 و جنگنده تهاجمی  سوخو7  و بمب افکن  سبک ایلیوشین 28 را دریافت کرد. این نیرو در سال 1967 طی نبرد شش روزه دو سوم نیروی هوایی خود را طی شش  روز نخست جنگ از دست داد و تقریبا  نیروی هوایی خود را کامل از دست داد

در جنگ سال 1973 نیروی هوایی سوریه تلاش کرد با ایجاد یک چتر  پدافندی  در کنار جنگنده های میگ17 و 21 نیروی هوایی  اسرائیل را مقلوب کند ولی در نهایت حدود 330 تا 440  جنگنده مصر و سوریه و عراقی در ازاء  حدود 120 جنگنده اسرائیلی از دست رفت. نیمی از این 330 تا 440  فروند جنگنده سوری  بودند

طی جنگ سال 1982 یک شکست  کامل برای نیروی هوایی سوریه پیش . این نیرو حدود 86 جنگنده خود را از دست   داد بدون اینکه حتی یک پیروز هوایی داشته  باشد و حتی پدافند  هوایی سوریه مستقر در لبنان کاملا نابود شد بدون اینکه حتی یک شکار داشته  باشد. این شکست انقدر سنگین بود که سوریه از شوروی تقاضای  در اختیار قرار  دادن سامانه های پدافند هوایی پیشرفته  و تسلیحاتی اصلی  شوروی را کرد و نه نسخه صادراتی  و شوروی نیز برای اولین بار دست به صادرات میگ23 ام ال دی نسخه اصلی  میگ23 ، سامانه پدافندی بوک که تا پایان  حکومت شوروی به غیر از سوریه فروخته نشد، 100 تیره موشک بالستیک توچکا که ان نیز تا پایان حکومت شوروی به کسی فروخته نشد  و 300 تانک تی 72 ای نسخه اصلی  خود شوروی. با وجود این حتی میگ23 ام ال دی در اواخر دهه 1980 نیز قربانی جنگندهای اسرائیلی  شد و سامانه  بوک نیز هرگز شکاری نداشتند . از ان دوران تا کنون نیز دست کنم چهار فروند میگ این نیرو توسط جنگنده های اسرائیلی سرنگون شده است

پدافند هوایی این کشور نیز از سال 1973 تا کنون به شکل ثبت شده(یعنی با نشان دادن لاشه جنگنده برای اثبات  سرنگونی و یا خلبان زنده و یا مرده ) هیچ جنگنده اسرائیلی را سرنگون نکرد و تنها هر از گاهی ادعای بدون نشان  دادن لاشه مطرح میکند  اگرچه این ارتش در سال 2012 میلادی یک ار اف 4 نیروی هوا ترکیه را با اتش یک سامانه پدافند  هوایی پانتسیر سرنگون کرد.البته در فوریه سال 2018 میلادی نیروی هوایی سوریه سرانجام بعد از حدود 40 سال موفق شد طی احتمالا یک تله پدافندی  با شلیک حدود 25 موشک یک اف16 اسرائیلی احتمالا از نوع  f-16i را سرنگون کند که جنگنده خود را به اسرائیل رساند و در انجا سرنگون شد

پایگاه های هوایی سوریه

در خاک سوریه 21 پایگاه هوایی وجود دارد که البته بخشی از انها پیش از جنگ داخلی نیز  عملیاتی نبود و یا تنها برای عملیات  بالگرد استفاده می شد . تعداد چهار پایگاه  از این تعداد در نزدیکی دمشق بود  که بزرگترین ان پایگاه هوایی Al-Dumayr  است که دارای  52 اشیانه است  . بعد از این پایگاه  پایگاه هوایی Sayqal  با 44 اشیانه و پایگاه هوایی الشعیرات(که مدتی پیش مورد حمله موشکی  امریکا قرار گرفت) با 40  مهم ترین پایگاه های  هوایی هوایی  سوریه است (البته تعداد زیادی از شیلتر ها  در این پایگاه هدف  قرار گرفت و دیگر مانند قبل عملیاتی نیست)

همکنون از 21 پایگاه هوایی سوریه ، 16 پایگاه همچنان دست دولت سوریه است  و بقی دست دیگر گروه های درگیر در سوریه  که البته همان 16 پایگاه نیز همه انها به شکل  عملیاتی دست کم برای عملیات  جنگنده به کار نمی رود  ولی بیشترین پایگاه هایی عملیاتی این ارتش  در جنوب و غرب سوریه مستقر هستند

بررسی تجهیزات

نیروی هوایی سوریه در طول عمر  خود هواگردهای مختلفی را به خدمت گرفت که در مرحله اول به شکل سریع  به هواگردهای می پردازیم که دیگر در خدمت نیست

میگ15:این جت اولین  جنگنده  جت ارتش سوریه است که در مجموع 36 فروند ان توسط سوریه خریداری شد و سوریه بیشتر تمرکز  خود را روی میگ17 گذاشت. دست کم 5 فروند از این تعداد به شکل دست دوم از مصر به این کشور در دهه 1960 اهدا شد

میگ17: نسخه بهبود یافته میگ15 .125 فروند میگ17 توسط سوریه از شوروی دریافت شد که تا میانه دهه1970 در خدمت بود و با میگ21 جایگزین شد. این پرنده  از میانه دهه 1960 در ارتش سوریه دارای نقش جنگنده پشتیبانی هوایی نزدیک  بود

سوخو7: اولین جنگنده تهاجمی اختصاصی نیروی هوایی سوریه سوخو7 بود که 65 فروند ان تحویل نیروی هوایی سوریه   شد. این پرنده بسیار پر  مصرف و اسیب پذیر بود  و تلفات بالای نیز در نیروی هوایی سوریه  از جمله در جنگ  سال 1973 داد

میگ25: اولین بار سوریه در سال 1979 دست به سفارش 20 فروند میگ25 پی نسخه شکاری رهگیری میگ25 زد و در ادامه در دهه 1980 ، 15 فروند میگ25 پی دی و 8 فروند میگ25 بی ار نسخه شناسایی و بمب افکن میگ25 را سفارش داد. این پرنده پر هزینه عملا از دهه 1990 نیز به ندرت در ارتش سوریه   پرواز میکرد و در نهایت در اواخر دهه گذشته زمینگیر و از  خدمت خارج شدند . با وجود این برخی معتقدند هنوز تعداد از میگ25 بمب  افکن و شناسایی در خدمت هستند  و یا دست کم همچنان به شکل ذخیره نگهداری می شوند ولی چیزی که مشخص  است این پرنده در وضعیت فعلی سوریه به کار این ارتش نمی اید

نیروی هوایی  سوریه

تا زمانی که شوروی و کمک های مالی شوروی بود میتوانست خود را تجهیز کند ولی عملا بعد از فروپاشی شوروی هیچ خرید موثری نداشته است که  البته این مسئله  در مورد همه بخش های  ارتش سوریه صدق میکند از این رو نیروی هوایی سوریه همکنون بازمانده از دوران جنگ سرد است

میگ21

پرتعدادترین پرنده جنگی که ارتش  سوریه در طول تاریخش به خود دیده  میگ21 بود. این ارتش  اولین بار  در سال 1967 این جنگنده از نوع میگ21 –اف13 که نخستین  نمونه  تولید انبوه میگ21 بود را تحویل گرفت. 135 فروند از این نسخه  تحویل شد که همگی امرزه از خدمت خارج شده است. در ادامه 25 فروند میگ21 پی اف ام به شکل دست دوم در اوائل دهه 1970 به عنوان شکاری  رهگیر به خدمت گرفته شد . در ادامه این کشور  186 فروند میگ21 دیگر از انواع پی اف ام و ام اف و بیز به شکل نو و دست  دوم ازشوروی تحویل گرفت. این کشور  در میانه دهه 1980  نیز حتی این جنگنده دست دوم از شوروی خریداری کرد

به غیر از این سوریه از چند کشور دیگر نیز میگ21 خریداری کرد.برای نمونه 8 فروند میگ21 اف13  از چک اسلواکی ، ده فروند از همین مدل از مجارستان، 15 فروند نسخه پی اف از لیبی، 12 فروند نسخه اف13 از لهستان بوده است. نیروی هوایی سوریه حدود 370 فروند میگ21 در طول چهار دهه دریافت کرد و گفته شده دست کم 200 فروند انها  تا سال 2005 در خدمت بوده است  ولی همکنون کمتر از 90 تا 80 فروند میگ21 در خدمت این ارتش است

میگ21 در اسکادران های 825،679 و 680، 945 و 946 و 12 در پنچ پایگاه هوایی این کشور خدمت میکند

این پرنده طی جنگ داخلی با استفاده از  بمب های 250 و 500 کیلوگرمی و راکت اندازهای 57 م م   دست به حملات  بر ضد مخالفین  میزند

میگ23

اولین بار در سال 1974 سوریه   52 فروند میگ23 ام اس  دریافت  کرد.  میگ23 ام اس نسخه صادراتی بسیار ضعیف میگ23 بود که دارای  رادار و الکترونیک میگ21 بود  ولی باز در  اواخر همان دهه این ارتش 45 فروند  دیگر میگ23 ام اس  دیگر دریافت کرد. این جنگنده مجهز به موشک فروسرخ اتول بود . در پی تلفات  بالای  میگ23 بدون هیچ پیروزی در جنگ سال 1982 ارتش   سوریه موفق به دریافت پیشرفته ترین نسخه میگ23 یعنی میگ23 ام ال دی به میزان 50 فروند  شد  که البته دو فروند از انها نیز در سال 1988 قربانی اف15 اسرائیلی شدند(یکی از این نسخه میگ23  به اسرائیل فرار کرد و مورد بررسی غرب قرار گرفت…همان یک بار هم که شوروی به یک ارتش عربی سلاح خوب داد…….)

در کنار نسخه شکاری رهگیر ارتش این کشور 45 فروند میگ23 بی ان نسخه تهاجمی میگ23 که فاقد رادار در دماغه بود را نیز دریافت  کرد  البته این کشور تعدادی میگ23 یو بی   را نیز به خدمت  گرفت(نسخه اموزشی دو سرنشینه )

در کنار دریافت  میگ23 از شوروی ، سوریه از چند کشور دیگر نیز به شکل دست  دوم میگ23 دریافت کرد ..33 فروند میگ23 ام ان از بلاروس در سال 2008، 15 فروند نسخه ام اس و 3 فروند نسخه بی  از لیبی نیز به مجموع میگ های سوریه اضافه شد

همکنون تنها نسخه های بی ام و ام ال دی در سوریه در خدمت هستند .میگ23 سوری البته نسخه شکاری به موشک های ار 60 و ار23 اپکس مجهز هستند . این کشور  دست کم دهه های مختلف دست کم 4000 تیره موشک فروسرخ ار 13 برای میگ23 و 21،  1000 تیره موشک فروسرخ ار60 برای میگ23 و 29 و 600 تیره موشک رادار نیم فعال ار 23 با برد 35 کیلومتر برای میگ23 خریداری کرد

میگ23 ارتش سوریه در اسکادران های  678، 695 و 698،67، 54 و 77 ، 675 خدمت میکنند

میگ23 از  جمله نسخه تهاجمی بی ان  در نبرد داخلی سوریه نقش مهمی دارند  و با استفاده بمب  و راکت انداز دست به عملیات تهاجمی  بر ضد مخالفین  میزنند

همکنون 41 فروند میگ23 شکاری  ، 50 فروند میگ23 بی ان  و تعداد کمی نسخه اموزشی یو بی در خدمت این نیرو است

سوخو22 فیتر

عملیگرد ضعیف سوخو7 باعث رفتن به سراغ  سوخو22 شد.سوخو22 نسخه صادراتی سوخو17 است. سوریه  تنها 60 فروند سوخو22 نسخه ام3 و نسخه اموزشی   را تحویل گرفت که در جریان  جنگ سال 1982 تنها حملات موثر ارتش سوریه به نیروی زمینی  ارتش اسرائیل توسط همین فیترها انجام شد و امروزه بین 40 تا 45 فروند انها در خدمت است که تقریبا هر روز  بر علیه مخالفین عملیات انجام میدهد

میگ29

پیشرفته ترین شکاری نیروی هوایی سوریه میگ29 است. این خرید نیز به دوران جنگ سرد بر میگردد زمانی که این کشور 48 فروند میگ29 شامل 40 میگ29 A نسخه تک سرنشینه   و هشت فروند نسخه اموزشی  یو بی را در سال 1988 تحویل می گیرد. میگ29 ارتش سوریه مجهز به موشک ار 27  و ار 60 هستند و این ارتش دست کم 200 تیره موشک ار 27 را در سال 1988 برای این میگ ها دریافت کرده است. طی یک بره زمانی این ارتش دست  به سفارش  12 فروند میگ29 ام2 زد ولی از قرار هرگز این سفارش  تحویل نشد که دلیل ان بی پولی سوریها بود. این کشور  زمانی هم برای خرید هشت فروند میگ31 به  روسها برای جایگزینی بخشی از میگ25  به توافق رسید ولی باز نتوانستند پول ان را بدهند

میگ29 سوریه از قرار  مورد بهسازی  قرار گرفته است. اینکه این بهسازی  در چه سطحی است و چه تعداد را شامل شده مشخص نیست ولی از قرار صد تیره موشک ار 77 برای انها خریداری شده است. احتمال می رود این میگ ها  به استاندارد اس و یا اس ایی رسیده که توان حمل موشک رادار فعال را داشته باشند.در می سال 2020 اعلام شد که روسیه شش فروند  میگ29 احتمالا از نسخه اس با توان شلیک موشک ار77 به سوریه تحویل داده است

اگر میگ29 برای عملیات تهاجمی ساخته نشده و حتی برد و مقدارت کمی در این زمینه دارد ولی نیروی هوی سوریه  بارها با میگ 29 خود با راکت اس 8 دست به حملات هوایی بر ضد  مخالفین زده است

سوخو24 فنسر

20   فروند سوخو24 در سال 1990 تحویل ارتش سوریه شد که از نظر فناوری پیشرفته ترین جنگنده ای  نیرو و جدید ترین  جنگنده سوریها  است. سوخو24 سوری مانند سوخو24 ایرانی از نسخه صادراتی MK است ولی تنها جنگنده ارتش  سوریه است که توان حمل تسلیحات هدایت شونده مختلف را به این ارتش میدهد. تسلیحات هدایت شونده زیادی برای این جنگنده خریدار نشده  ولی این کشور حدود 100 فروند خا 25 نسخه ضد رادار، 100 تیره بمب  هدایت شونده کاب500 و 87 تیره موشک ضد رادار خا31 را برای این جنگنده دریافت کرده است. سوریه دهه پیش طی قراردادی  فنسرهای خود را به نسخه ام2 ارتقاء  داد که شامل کابین و الکترونیک ارتقا یافته و سامانه های جنگ نوین الکترونیک تجهیزات  بود

طی جنگ داخلی فنسر ها نیز دست به عملیات بر ضد مخالفان میزد ولی حضور انها کم رنگ تر است زیا هم تعداد انها کمتر است و هم هزینه عملیات انها زیاد است. دست کم تا کنون 6  فروند از انها از دست رفته که مربوط  به ورود اشتباهی یکی از فنسرها به خاک سوریه و هدف قرار گرفتن ان توسط سامانه پاترویت ارتش اسرائیل است

برخی منابع از تحویل گرفتن دو فروند فنسر از لیبی در دوران سرهنگ قزافی خبر میدهد که به  معنی این است که22 فروند فنسر در خدمت سوریه در امد که بین 16 تا 18  فرند انها همکنون در خدمت هستند که در قالب اسکادران 819 در پایگاه هوایی تیاز در خدمت  است

همچنین نیروی هوایی سوریه از چند ده فروند جت اموزشی  رزمی ال 39 برای حملات بر ضد مخالفین  استفاده میکند. 99 فروند ال 30 شامل دو نسخه ZA و ZO را از چک اسلواکی  طی دهه 1970 و 1980 تحویل گرفته است و 60 تا 66 فروند انها همچنان عملیاتی هستند   و تعدادی طی جنگ داخلی حتی رو زمین  طی حمله مخالفین به پایگاه های هوایی سوریه با موشک تاو نابود شده اند

تعداد هواپیمای ترابری  این نیرو محدود است. 3 فروند ایلیوشین  76 که در بخش غیر نظامی هم کاربرد دارد و بزرگترین هواپیمای ترابری  این ارتش است در کنار 7 فروند انتنوف 24 و 26 که همگی طی دهه 1980  تحویل شده اند

بالگردها

سوریه دو بالگرد تهاجمی در  خدمت دارد یکی بالگرد  گازل و دیگری میل24 هایند

بالگرد گازل بهترین بالگرد ضد تانک سورها است حتی در نقش ضد تانک بهتر از هایند.سوریه 30 فروند بالگرد گازل از فرانسه بین سال های 1977 تا 1979 دریافت کرد که برای تجهیز انها 1000  موشک ضد تانک هات را دریافت  کرد. این بالگرد در نبرد سال 1982 محدود ضربات ضد زره ارتش سوریه را به تانک های مرکاوا وارد کرد و طی جنگ داخلی نیز اگرچه تعداد موشک های هات  رو به پایان است ولی نقش مهمی دارد. امروزه حدود 20 تا 23 فروند از این بالگرد در خدمت است ولی تعداد عملیات های ان کمتر از بالگرد های روسی است زیرا از طرف فرانسه پشتیبانی نمی شود

میل 25 هایند نسخه صادراتی میل24 دیگر بالگرد تهاجمی این ارتش  است. هایند بالگرد تخصصی تهاجمی سوریها است  اگرچه به دلیل  ضعف موشک ضد تانکی چون ای تی 2  توان ضد زره کمی دارد ولی در مسئله  پشتیبانی هوایی نزدیک و عملیات تهاجم هوایی بهترین بالگرد تهاجمی سوریها است

سوری طی دو سری میل 25 را تحویل گرفت. یک سری 12 فروند میل 25 دی و سری دیگر 38 فروند اخرین. هایند  در سال 1989 تحویل سوریها شد. این بالگرد معمولا موشک ضد تانک حمل نمی کنند و مجهز به راکت انداز اس 5 و  مسلسل گاتیلینگ 12.7 م م ثابت در دماغه است اگرچه در جنگ داخلی بارها دست به پرتاب بمب بشکه ای و بمب های سقوط ازاد فاب 100  و 250 نیز زده است. همچنان حدود 33 فروند هیاند  در خدمت است  که تعدادی  نیز  در جنگ از دست رفته است

بمب بشکه ای یک بمب ساده ساخته شده در سوریه است از  بالگردهای مختلف پرتاب می شود که شامل یک بشکه با چهار بالچه تعادل در عقب خود  است که درون بشکه با چندصد کیلو مواد منفجره . مقدار  زیادی بریده فلز به عنوان ترکش پر شده است. این بمب از درون  بالگرد و یا زیر بالچه های بالگردها پرتاب می شود

بالگرد ترابری رزمی میل8  بالگرد ترابری  اصلی ارتش سوریه است . این ارتش 70 فروند میل8 هیپ را تا میانه دهه1980  تحویل گرفت که  همکنون کم بیش 50 تا 60 فروند انها در خدمت است. این بالگردها در حالت مسلح بر ضد مخالفین با راکت و غلاف توپ 23 م م و یا با پرتاب بمب بشکه ای استفاده می وشد .

همچنین تعداد بالگرد ترابری مسلح کوچکتر میل2 نیز در خدمت است و احتمالا 15 تا 20 فروند در خدمت نیروی هوایی است

موشک بالستیک

ارتش سوریه از دهه 1970 دست  به دریافت  راکت فراگ و موشک  اسکاد زد. در سال 1967 اولین بار تعدادی راکت فراگ با برد 70 کیلومتر دریافت کرد که دارای کلاهک 650 کیلومتری بودند و در سال 1973 موشک اسکاد دریافت کرد. در جریان جنگ سال 1973 از راکت فرگ بر ضد شهرک های یهودی نشین استفاده کرد که با تلافی شدید اسرائیل موجه شد. تا پیش از این اسرائیل دمشق را مورد هدف قرار نمی داد ولی بعد از چند مورد شلیک راکت فراگ به شهرک های اسرائیلی  ، اسرائیل دست به بمب باران مناطق زیر بنایی و صنعتی دسق  زد. این حملات انقدر شدید بود که وزیر صنایع   وقت سوریه بیان کرد که دمشق دو دهه به عقب برگشت. از ان به بعد سوریه هرگز از موشک بالستیک  و یا راکتی مانند فراگ علیه اسرائیل استفاده نکرد

سوریه 75 موشک اسکاد بی را در سال 1973 از شوروی دریافت کرد که 300 کیلومتر برد داشت و در ادامه 18 لانچر پرتاب را نیز دریافت  کرد. این اسکادها تنها اسکادهای دریافتی از خود شوروی است ولی در سال 1990 تا 2010 میلادی این کشور  100 موشک اسکاد بی و 160 اسکاد سی با برد 550 کیلومتر از کره شمالی دریافت کرد. هر دو نوع این موشک ها نسخه ساخته شده از کره شمالی بودند

50 موشک توچکا با برد 120  کیلومتر  در سال 1983 از شوروی دریافت شد  که شامل شش پرتابگر می شد  و همین میزان موشک و پرتابگر  نیز در سال 1988 دریافت شد

همچنین برخی منابه مدعی هستند که 1000 تیره موشک بالستیک  فاتح110 در داخل سوریه در دهه گذشته تولید شده اند اگره بسیاری  این تعداد را 250 تیره میدانند و به نظر هم 1000 تیره موشک بسیار دور از ذهن است

سوریه طی سال 2016 میلادی  یک محموله دیگر توچکا از روسیه دریافت کرده است . این موشک ها عملا در پایانی عمر خدمتی  هستند و از این رو به سوریه داده شده تا شلیک شوند

سوریه بر اساس  گفته منابع اسرائیلی  80 درصد موشک های بالستیک  خود را طی جنگ شلیک کرده است  و حتی اگر این مسئله نیز درست  نباشد بیش از 200 شلیک موشک بالستیک و راکتهای بزرگ  طی شش سال گذشته در سوریه گذارش شده است. از طرفی همه موشک های که بالا لیست شد قابل استفاده هم نیستند بسیار از انها دیگر قدیمی شده  و تاریخ مصرفشان تمام  شده  از جمله اسکادهای دریافتی از خود شوروی  و یا برخی از انواع تحولی از کره در اوائل دهه 1990

نیروی هوایی جنگ داخلی

حرکتی که از سال 2011 در سوریه اغاز شد و در مرحله اول به نام انقلاب سوریه شناخته می شد و نیروی  هوایی سوریه  در ان  حضور داشت ولی بدون شلیک سلاح ولی از سال 2012 با ورود گروهای مخالف مسلح که عملا دیگر حرکت شکل تروریستی گرفت ارتش سوریه از هواگردهای خود از مارس 2012 اقدام به اتش به طرف مخالفان کرد

نبرد با شلیک راکت و توپ از بالگردهای  مسلح اغاز شد و طی چند  ماه بالگردهای هایند دست به پرتاب بمب های 250 کیلوگرمی  و پرتاب بمب های دست ساز بشکه ای زد. در ژوئیه 2012  ارتش شروع به استفاده از جت اموزشی  رزمی ال39 کرد که با بمب و راکت و توپ به مخالفین حمله میکرد . در نوامبر سال 2012 پای جتهای چون میگ23 ، سوخو22 و 24 نیز به جنگ باز شد و در دسامبر  همان سال ارتش سوریه برای اولین بار از اسکاد و توچکا به عنوان موشک بالستیک  در جنگ استفاده کرد

در 22 اکتبر سال 2013 حتی سوریها با بست غلاف راکت اس 8 روی میگ29 دست به حملات بر ضد مخالفان با میگ29 زدند که از پایگاه هایی دفاع هوایی نزدیکی دمشق پرواز می کردند . در فوریه و مارس سال 2014 پای نسخه بمب افکن و شناسایی  میگ25 نیز به جنگ باز شد که در بمب باران  حما از  انها استفاده شد  ولی از فوریه سال 2014 به بعد دیگر پرواز میگ25 ثبت نشد . احتمالا دقت کم بمب باران نسخه بمب افکن میگ25 و هزینه بالای عملیاتی باعث زمین گیر  کردن ناوگان این پرنده شد . در نهایت با استفاده از میگ25 طی چند ما در سال 2014 عملیات،  ارتش سوریه از همه هواگردها و توان خود که شامل موشک بالستیک نیز می شد در جنگ استفاده کرد

وضعیت عملیاتی بودن نیروی هوایی سوریه همیشه از موارد بحث بر انگیز بود. اسماء این نیرو در سال 2010 قبل از جنگ داخلی دارای بیش از 530 جنگنده بود ولی عملا در همان زمان نیز نیمی از انها عملیاتی بودند زیرا اکثر انها جنگندهای مسنی به حساب می امدند . این وضیعت برای  بالگردها نیز وجود  داشت برای نمونه در اوت 2012 عملا نصف ناوگان میل 25 عملیاتی بودند  و این وضعیت در مورد بقی ناوگان نیز ادامه داشت . ولی در اوت سال 2013  نیروی هوایی سوریه  از اشفتگی اولیه خارج شد و تلاش در کمک گرفتن از کشورهای دیگر و متخصیص مزدور اروپای شرقی  برای سرپا کردن ناوگان  خود کرد  و امروزه هنوز روزانه صد پرواز جنگی برای پرتاب دست کم حدود 200 تا 250 تن مهمات انجام میدهد

مخالفین در سال 2012 زمانی که جنگ شروع شد جزء مسلسل سنگین دوشکا و یا مسلسل های  متوسط چیزی نداشتند ولی با پیشروی انها و اشغال پایگاه های  نظامی سوری  توانستند  موشک های پدافند هوایی روسی در انبار های ارتش سوریه پیدا کنند  موشک های مانند ایگلا و یا سام 7 و 14 و همچنین توپ ضد هوایی 23 م م که در نهایت باعث  سرنگونی  برخی از هواگردهای ارتش اسد شد. اولین تلفات در اوت 2012 از نیروی هوایی سوریه گرفته شد زمانی گه چند بالگرد و جنگنده صدمه دیدند  و یا سرنگون شدند. این مسئله تاثیر بسیاری  بر تاکتیک های  پرواز سوریها گذاشت  و انها تلاش در افزایش ارتفاع پروازی خود کردند

از  اواخر سال 2012 شورویان که عملا توان درگیر در اسمان با نیروی هوایی سوریه را نداشتند روش جدید را اغاز کردند. با پیشروی به سمت پایگاه های هوایی سوریه ، هواگردهای سوری را در هنگام نشست  و برخاست  مورد هدف قرار دادند و با دسترسی انها به موشک های ضد تانک روسی چون کونکورس از انبار های  ارتش سوریه و بعد از ان تجهیز انها با موشک تاو ، دست به شلیک موشک ضد تانک به هواپیمای های  مستفر در پایگاه هایی سوری زدند که بارها هواپیماها و بالگردها را بر روی زمین هدف قرار دادند

با وجود تلفات گاه بیگاه ارتش اسد در اسمان ولی حملات معمولا  به شکل منظم تا کنون انجام شده ولی تاثیر پذیری انها همیشه مورد بحث بوده است. نیروی هوایی سوریه عملا هیچ سلاح هدایت شونده موثری  ندارد و حملات با بمب و راکت غیر هدایت شونده انجام می شود. هنگامی که روسها در سال 2015 عملیات هوایی را بر ضد مخالفین اغاز کردند تاثیر  مثبتی روی میدان جنگ گذاشتند. در ان  مرحله از جنگ کمتر از 40% خاک سوریه دست دولت بود و بقی را دست مخالفین ولی حملات دقیق  هوایی توانست بسیار از خطوط تدروکاتی و انبارهای مخالفین را هدف قرار داد این کاری  بود که ارتش سوریه نیروی هوایی سوریه به دلیل عدم در دست داشتن  سلاح هدایت  شونده و عدم وجود تاکتیکی  درست نمی توانست انجام دهد

البته از سال 2014 به ندرت سوخو24 ارتش سوریه دست به پرتاب  سلاح هدایت اپتیکی  زدند ولی واقعا  بسیار کم بود

مشکل بعدی سوریها و حتی نیروی هوایی روسیه در  سوریه  توان کم حملات شبانه بود. نیروی هوایی سوریه که اصلا چنین توانی نداشت در چند مورد عملیات شبانه دشمن در سال 2013 و 2014 این نیروی عملا تا روشن شدن هوا هیچ کاری نتوانست انجام دهد و این مسئله فرصت طلایی را در اختیار مخالفین قرار داد . سوریه هرگز تلاش برای تجهیز  بالگرد های خود به دوربین دید شبانه نکرد و البته این نیرو هم خلبان اموزش دیده  پرواز شبانه نداشت.

مورد بعدی توان کم شناسایی ارتش سوریه است. ارتش سوریه تعداد کمی پهپاد دارد و انهای هم که دارد با نیروی هوایی هماهنگ نیستند و  نیروی هوایی وسریه با وجود شش سال جنگ داخلی هرگز توان کشف فوری هدف و انهدام ان را نداشت زیرا پل ارتباطی درستی در این ارتش بین واحدهای زمینی  و یا شناسایی از هر نمونه ای  وجود نداشته و ندارد از این رو این نیرو بیشتر اهداف خود را بر این اساس هدف قرار میدهد که مثلا گذارش شده طی چند روز گذشته نیروی های دشمن در فولان منطقه مستقر هستند

تاکتیک خلبان سوری طی چند سال جنگ کم کم شکل رفت. حملات در ارتفاع پایین انجام می شود زیرا جنگنده های سوری سلاح هدایت شونده ندارند. معمولا در ارتفاع بالا به سرعت وارد منطقه شدنده طی یک شیرجه  سریع مهمات خود را رها رده و بعد دوباره اوج می گرفتند ولی خلبان بالگرد در ارتفاع بالا  پرواز میکردند و از بالا دست به پرتاب بمب  بشکه ای و یا بمب های سقوط ازاد میزدند. اگرچه پرواز سریع در ارتفاع پایین با پرتاب فلر تاکتیکی   خلبانان بالگرد برای فرار از دست اتش  موشک های شانه پرتاب است ولی به نظر میرسد پرتاب   بمب ارتفاع بالا موثر تر است. اگرچه پرتاب بمب  از بالگرد همیشه بخش پر حاشیه این جنگ بود زیرا این بمب ها بسیار کم دقت  بودند و همیشه غیر نظامیان  نیز  در این حملات اسیب میدیدند

بین اکتبر  سال 2014 تا ژوئیه سال 2015 ارتش اسد بیش از 26517 پرواز انجام داد ولی از ان ماه با عفت پروازها مواجه شد. ناوگان نیروی هوایی سوریه قبل از جنگ نیز بسیار مسن بود  و افزایش پروازها در زمان جنگ باعث شد بخشی از ناوگان درگیر برنامه تعمیر و نگهداری شوند، بخشی از دست رفته و یا صدمه دیده دیگر ارزش بازگشت به خدمت را نداشته باشند  از این رو روز به روز بر تعداد جنگنده های زمینگیر  شده این ارتش افزوده  شد  و در واقع این بزرگترین خطر برای نیروی هوایی سوریه است

شش سال از جنگ  داخلی  در سوریه میگذرد  .. اسد جنگنده هایش  از دست داده است یا نابودشده اند و یا صدمه دیده اند و یا دیگر به دلیل سن بالا قابل پرواز نیستند ولی عملا هیچ جنگنده ای را دریافت نکرده است. در حمله موشکی امریکا  در طی دو ماه گذشت دست کم  بین 10 تا 12 جنگنده از بین رفتند. این سوخو22 و میگ23 برای اسد ارزش زیادی داشتند زیرا  عملا جنگنده ای برای جایگزینی انها در این شرایط  در دست نیست

در نهایت نیروی هوایی سوریه با همه مشکلاتش تا کنون سرپا بوده و عملیات انجام میدهد و همین هم برای این ارتش خوب است. این نیرو نشان داد که نیروی هوایی  چقدر  در جنگ موثر است و هر کشوری نیاز به یک نیروی هوایی جوان و اماده به رزم است . بدون شک اگر این نیرو جنگنده های جوان داشت، سلاح هدایت شونده کافی داشت   بسیار می توانست  موثر تر بیفتند

لیست تلفات نیروی هوایی سوریه طی جنگ داخلی تا سه ماه نخست سال2020

17 فروند جنگنده میگ 21

17 فروند میگ23  که تعداد فرو ند انها در حمله نیروی موشکی امریکا به پایگاه  هوایی شایرات  از بین رفته و یک فروند توسط اف16 نیروی هوایی ترکیه  در سال 2014 سرنگون شد و یکی توسط پاتریوت ارتش اسرائیل

16 فروند سوخو22  که یک فروند به اتش سوپر هورنت ارتش امریکا

8 فروند سوخو24(دو فروند توسط  اف16 ترکها سرنگون شد و یکی توسط پاتریوت ارتش اسرائیل)

17 فروند ال39

بیش از 30 فروند میل8

7 میل 24

دو گازل

دو فروند شاهد 129 که به اتش اف15 ارتش امریکا سرنگون شده و مشخص نیست متعلق به ایران بوده و یا سوریه

شایان به ذکر است که از این  میزان دست کم 8 تا 10  فروند بر اثر سامانه های پدافندی شانه پرتاب نابود شده اند. حدود 14 تا 20 فروند روز زمین  طی حملات به پایگاه ها با خمپاره راکت و یا موشک تاو از بین رفته اند و بقی بر اثر اتش توپ ضد هوایی

نیروی دفاع هوایی سوریه

پدافند هوایی وسوریه یک نیروی مستقل از نیروی هوایی است از این رو در این  مقاله تنها اشاره  کوتاه به دارایی ان می شود

این نیرو همکنون از سامانه های پدافند بازمانده از جنگ  سرد استفاده میکند و عملا همان طور که گفته شد بعد از جنگ سال 1973 تنها یک پیروزی قطعی داشته که همان سرنگونی ار اف4 ترکی بوده است. البته این کشور  در سال 2015 یک پهپاد پریدیاتور امریکایی را نیز با اتش سام3 بر فراز سوریه به زیر کشید. به غیر از چند مورد ادعای سرنگونی  اف16 های ارتش اسرائیل که بدون  نشان دادن لاشه بوده تا کنون هیچ مورد شکار تائید شده ای برای این کشور وجود نداشته است

این نیروی دست کم حدود 1000 تیره موشک سام 2 و 40 واحد اتش  را تحویل گرفت ولی طی جنگ سال 1973 و 1982 تعداد زیادی موشک شلیک کرده است از این رو احتمالا  تعداد کمتری از موشکها در خدمت است

سام3 دیگر سامانه این ارتش است.این کشور دست کم 1400 تیره موشک سام3 و 45 اتش بار را دریافت کرده است. 12 اتش بار در سال 2007 به نسخه پیچوا2 ارتقا یافت که دارای رادار و اپتیک بهبود یافته است

11 اتش بار و 200 موشک سام5(اس200 ) در دهه 1980  تحویل سوریه شد که همچنان  عملیاتی است که با وجود سن بالا   فعلا دوربردترین  سامانه پدافندی ارتش  سوریه است(طی یک اتفاق  نادر در اول سال 2017 سوریه دست  به شلیک  این موشک به طرف  جنگنده های  اسرائیل بر فراز خود اسرائیل زد که سامانه اروا ارتش اسرائیل موشک سام5 را در اسمان اسرائیل  هدف قرارداد. این نخستین  باری است که یک موشک پدافندی یکی موشک پدافندی دیگر را در اسمان میزند)

سام6 پر تعداد ترین سامانه ارتش   سوریه است. 3800 موشک به همراه 50 اتش بار با 200 لانچر تحویل  ارتش سوریه شد که جدید ترین انها متعلق به سال 1982 هستند. این سامانه در اکثر نقاط این کشور مستقر است و بدون هیچ ارتقاء خواصی  در این کشور خدمت میکند

63لانچر پرتاب  در کنار 2100 موشک سام8 اوسا برای پوشش ارتفاع پایین از اوائل دهه 1980 در خدمت ارتش سوریه است. تعدادی از این سامانها دست  مخافین افتاد و طی دو مورد، دو بالگرد ارتش سوریه با این سامانه طی جنگ داخلی سرنگون شد

12  سیستم سامانه بوک  و 650 موشک در دهه 1980 بعد از شکست سامانه های پدافندی سوریه در جنگ سال 1982 در برابر اسرائیل تحویل این کشور شد. این مورد بسیار خاصی  بود زیرا بوک تا دوران روسیه در زمان شوروی  به هیچ کشوری صادر نشد.از قرار بوک های سوریه در نهایت به نسخه ام2 توسط روسها ارتقا یافته اند.دست کم در سال 2010 این کشور شت اتش بار بوک ام2 به همراه 800 موشک برای انها دریافت کرده. این نسخه در نوع خود یکی از بهترین سامانه های پدافندی در بلوک شرق است

36 اتش بار  سامانه پانتسیر   و 900 موشک پیشرفته ترین سامانه دفاع هوایی ارتش  سوریه است که یک ار اف4 را نیز به زیر کشید

سوریه در   اواخر دهه گذشت دست به سفارش  سامانه اس 300 نیز زد ولی با شروع جنگ داخلی و تحریم های بین المللی  برای عدم فروش سلاح به سوریه ، اس 300 ساخته شده برای این کشور در روسیه اوراق شدند و این کشور از دست یابی به این سلاح بازماند .با وجود این بعد از اینکه سوریه در سال 2018 به اشتباه با شلیک یک موشک اس200 یک فروند ایلیوشن28 روسها را بر فراز مدیترانه هدف قرار داد و البته روسها مدعی بودند جنگنده های اسرائیلی در سایه راداری این هواپیمای روسی پرواز کردند ، روسها دست به تحویل اس 300 به سوریه زدند با وجود این این سامانه در کنار سامانه پانتسیر نتوانست جلوی حملات مکرر اسرائیل به سوریه را بگیرد به شکلی که در فوریه سال 2020 میلادی رسانه های سوری اعلام کردند به دلیل ناکارامدی اس300 و پانتسیر این کشور به دنبال خرید سامانه اچ کیو9 از چین است

در نهایت

نیروی هوایی سوریه  و پدافند هوایی سوریه نیاز به بازسازی دارد ولی همکنون پولی در دسترس نیست. این کشور درگیر جنگ است و سوریه کشور فقیری است که منابعی در اختیار ندارد . سوریه نه کشور صنعتی  است و نه کشوری با منابع زیر زمینی (نفت این کشور کم  است و برای مصرف داخلی که بدون شک این صنایع نیز که همکنون دست داعش  است بسیار صدمه دیده است) از این رو حتی اگر فردا اسد پیروز جنگ داخلی باشد ، انقدر خرابی در این کشور است که بازسازی نیروی هوایی و یا پدافند هوایی این کشور  اصلا اولویت اول نخواهد بود. نیروی هوای سوریه  با همه کمی ها  و کاستی ها  ، با همه بی تدبیری ها  و عدم فرمانده ای درست در نهایت تنها بخشی از ارتش  سوریه است که در میدان نبرد هر جا که میخواهد می رود و می اید البته اگر امریکا وارد عمل نشوند. این نیروی اگرچه قدیمی است ولی دست کم توان بمب باران کافی را دارد  اگرچه این توان نیز به روز و اب و هوایی مناسب بر میگردد

سئوالات و نظرات خود را می توانید  با مدیریت سایت با ایمیل jangaavaran@YAHOO.COM  در میان بگذارید

گرداوری : عبدالحمید تارخ

مقالات مشابه:نیروی زمینی سوریه