جنگنده ها

شکاری رهگیر اف14 تامکت

شکاری رهگیر اف14 تامکت

در این مقاله به معرفی شکاری رهگیر اف14 تامکت خواهمی پرداخت.در اواخر دهه 1950 ناوگروه های هواپیما بر نیروی دریایی امریکا با خطر جدید روبرو بودند. این خطر شامل بمب افکن های جدید شوروی مانند توپلوف 16 و توپلوف22 بودند که موشک های کروز ضد کشتی مافوق صوتی با برد بیش از 200 کیلومتر را شلیک  می کردند. در ان زمان تقریبا هیچ سامانه ضد موشکی وجود نداشت. نیروی دریایی خواهان یک شکاری رهگیر با  برد بیشتر ،  راداری دوربرتر و موشک های پیشرفته تر از اف4 فانتوم 2  و موشک اسپارو بود  که در همان زمان نیز در استانه  وارد شدن به خدمت بود. در واقع نیروی دریایی می خواست سلاحی در اختیار داشته باشد که قبل از اینکه بمب افکن های روسها بتوانند موشک خود را شلیک کنند ، انها را شکار کند.

نیروی دریایی امریکا پیش از این نیز به دنبال یک شکاری رهگیر با توان  شلیک موشک ضد کشتی دوربرد بود. در میانه دهه 1950 کمپانی داگلاس روی طرح جنگنده ناونشین اف6 دی میسیلیر کار می کرد که یک شکاری مادون صوت مجهز به شش موشک ایگل بود. موشک ” AAM-N-10″  ملقب به ایگل یک موشک رادار فعال با برد  که 300 کیلومتر برد داشت . خود هواپیما دارای یک رادار پالس داپلر ای پی کیو 81 با برد 220 کیلومتر بود ولی این طرح به دلایل بسیار از جمله اینکه بسیار بلند پروازانه  بود لغو شد. ولی لغو برنامه به معنی این نبود که نیروی دریایی چنین هواپیمای را نیاز نداشت.

اف-6دی
اف-6دی

از اول  دهه 1960 دوباره نیروی دریایی با ورود به خدمت توپلوف 22 و موشک خا 22 یعنی موشکی با برد بیش از 400 کیلومتر در نقش ضد کشتی   دارای کلاهک یک تنی بود دوباره به دنبال رهگیر دوربرد رفت

در اوریل سال 1960 رابرت مک نامارا   وزیر دفاع وقت امریکا خواهان این شد که نیروی های مختلف ارتش  برنامه  های مختلف خود را در قالب یک طرح بر طرف سازند تا در بودجه دفاعی صرف جویی شود.

در ان زمان نیروی هوایی در حال بررسی  به خدمت گیری جنگنده تهاجمی بال متغییر اف111 بود که البته در ان زمان روی کاغذ بود. وزارت دفاع معتقد بود که نیروی دریایی میتواند از اف111 در نقش یک شکاری رهگیر بهره ببرد و البته فکرش بی راه نبود زیرا طرح قبلی نیروی دریایی یعنی اف6دی بسیار شبیه بمب افکن اینترادر بود و تازه مادون صوت و بالهای کاملا صاف  نیز داشت

کمپانی جنرال دینامیک نیز به سرعت طرح دو اف111 را پیشنهاد داد یکی اف111 ای برای نیروی هوایی در نقش تهاجمی و اف111 بی برای نیروی دریایی در نقش شکاری رهگیر

اولین فروند اف111 بی در 18 مه سال 1965 پرواز کرد و نیروی دریایی برای دریافتش بسیار مشتاق بود ولی به زودی مشکلات شروع شد. مشکل این بود که اف111 برای عملیات از باندهای زمینی  طراحی شده بود و نه برای نشست و برخواست از ناو هواپیما بر

اف111 بی از دو دستگاه موتور  پرات اندوتنی اف اف30 پی 3  بهره می برد که اولین نسل توربوفن های نظامی و پس سوز دار امریکای ها بود که با پس سوز  بیش از 18000 پاوند رانش فراهم میکرد و در دماغه دارای سامانه اتش ای دبلیو جی 9 بود و میتوانست شش موشک فونیکس را حمل کند. ولی مشکل کجا بود. در مرحله اول وزن اف111 بی بسیار بالا بود  و با وجود تلاش گسترده برای کاهش وزن تا استاندارد   نیروی دریایی همچنان بیش از 2 تن سنگینتر بود. مسئله بعد قدرت ناکافی  موتور تی اف30 پی1 بود. اگرچه در پیش نمونه های بعدی نسخه پی5 این موتور  نصب شد که قدرت بیشتری داشت ولی باز وزن افزایش یافت. همچنین زاویه  حمله بالا در هنگام فرود و شکل قرار گرفتن دو خدمه که همانند نسخه زمینی  اف111 در کنار هم بود باعث  شده بود که خلبان در هنگام فرود  اصلا عرشه   ناو را نبیند . طول هواپیما زیاد بود و روی ناو نیز جاگیر بود  در نهایت مشکلات فراوان  باعث شد در جولای سال 1968 نیروی دریایی بعد از ساخت هفت پیش نمونه بودجه اف111 بی را قطع کند  تا نیروی دریایی به دنبال طرح دیگری برود.

اف-111بی
اف-111بی

در برنامه اف111 بی کمپانی گرومی پیمانکار فرعی بود و در اکتبر سال 1967 زمانی که اف111 بی در مشکلات دست پا میزد ،گرومی طراحی را به نیروی دریایی  پیشنهاد داد که شامل یک بدنه جدید ولی با همان سامانه تسلیحاتی و موتور اف111 بی بود. نیروی دریایی با بررسی طرح مشخص کرد که طرح جدید در تمامی  جنبه های پروازی به غیر از برد از اف111 بی برتر است. البته چند طرح رقیب هم وجود داشت مانند یک طرح  پیشنهاد ال وی تی با همکاری  داسا فرانسه ویا طرحی از لاکهید ولی در مجموع گرومی چند طرح به نیروی دریایی پیشنهاد داد که یکی از انها مورد پسند قرار گرفت.

اولین طرح پیشنهادی گرومی طرح 303-60  بود که یک جنگنده  با ورودی موتور جدید در کنار بدنه که به سمت عقب کشیده شده بود  و  با یک سکان عمودی بود، طرح بعدی 303 سی بود  که دارای دو سکان عمودی بود و دارای  بالی در قسمت پایین بدنه که  از توسعه این طرح مدل جدید  303 دی به دست امد که شباهت زیادی به طرح نهایی داشت ولی طرح اصلی 303- ایی بود که مورد پسند قرار گرفت و در ژانویه سال 1969 گرومی پیروز رقابت شد و قرار شد جنگنده جدید که وای اف 14 (YF-14)نامیده شود  و به ان لقب تامکت داده شد.

اولین وای اف14 در  21 دسامبر سال 1971 تنها 22 ماه بعد از امضا قرار داد با گرومی به پرواز در امد. اولین پرواز 30 دقیقه ای ارام  بود ولی همین  اولین پیش نمونه چند روز بعد در هنگام فرود بر اثر  مشکل در سیستم هیدرولیت سرنگون شد و هر دو خلبان اجکت کردند.در مه همان سال دومین اف14 پرواز کرد . تا سال 1974  دست کم 20 پیش نمونه برای  ازمایشات مختلف و اموزش خلبان ساخته شد که پیش نمونه پنچم نیز در هنگام تست موشک اسپارو  سرنگون شد  شد ولی باز خلبانان اجکت کردند.

با وجود این اف14 جنگنده گرانی بود  و ازمایشات ان نیز بر  هزینه تولید افزوده بود. کنگره در سال 1971  تصمیم گرفت که یکی از دو طرح اف14 و یا اف15 را به خدمت بگیرد و قرار شد هر کدام بهتر در برابر میگ25 شوروی عمل کردند در خدمت باقی بماند و هر دو نیرو از ان بهره ببرند  ولی در نهایت کنگره به حرف برخی افسران پنتاگون گوش فرا داد  و قرار شد هر دو وارد خدمت شوند زیرا هر دو بر اساس دو تفکر مختلف برای دو  ماموریت جدا ساخته شده بودند. ولی قرار بر این شد  در کنار این دو دو جنگنده گران و پیچیده ، دو جنگنده  ارزانتر و  چند منظوره نیز به خدمت گرفته شود تا بدینگونه تامکت و ایگل کمتری   سفارش داده شوند. این تصمیم   منجر به ساخته شدن اف16 و اف18 شد.ولی همچنان تامکت  قیمتش بالا بود . مگدانل داگلاس از فرصت استفاده کرد و نسخه دریایی اف15 ایگل با نام اف15 ان سی ایگل را با تغیراتی به نیروی دریایی پیشنهاد کرد ولی نیروی دریایی جنگنده ای با موشک دوربردی مثل فونیکس میخواست و مکدانل داگلاس باز طرح با نام اف15 ان فونیکس با توان حمل چهار فونیکس را البته با همان رادار ای پی جی 63  جنگنده اف15 ای و بی را پیشنهاد کرد ولی در همان زمان شاه ایران 75 میلیون دلار به گرومی وام داد و بانک های امریکا نیز 125 میلیون دلار دیگر به گرومی وام دادند  تا در نهایت قیمت پایین امده و اف14 همچنان به راه خود ادامه دهد .

YF-14A

سرانجام اف14 تامکت در سال 1974 وارد خدمت ارتش شد

اف14 تامکت  جنگنده ای است دو موتور و دو سرنشینه. دارای دو موتور در درون دو غلاف به صورت جدا از هم که در صورت اسیب دیدن یکی از موتورها موتور دیگر اسیب نبیند و بین دو غلاف موتور در زیر و بالا بخش متحرکی قرار دارد که در واقع ترمز هوایی این جنگنده است. بر روی هر غلاف موتور یک سکان عمودی قرار دارد .

دارای بالی متغییر با توان تغییر در زاویه 20(در حالت کاملا باز) و 69 درجه در حالت کامل بسته می باشد  ولی  میتوان برای اینکه بر روی ناو جای کمتری بگیرد بالها را   در زاویه 75 درجه نیز قرار داد.زاویه حرکت بالا توسط رایانه  بسته به سرعت و زاویه حمله کنترل میشد(البته موارد دیگری هم در کار است) اگرچه  دارای  کلید   تنظیم دستی نیز است. بال کاملا باز  برای نشست و برخواست استفاده میشود اگرچه حتی در حال کاملا بسته  که برای پرواز مافوق صوت است نیز ، تامکت  توان نشست و برخواست  را دارد.دارای یک بخش متحرک  مثلثی شکل در جلوی بال اصلی است که  در واقع در درون بخش ثابت بال قرار دارد  که در سرعت های بالای 1.4 ماخ برای کنترل دماغه و بالا کشیدن دماغه  مورد استفاده قرار میگرد که توسط رایانه پرواز باز میشود . این بالچه کوچک مثلثی بعدها تنها به یک بخش دست پاگیر تبدیل شد و در ارتش امریکا در جای خود قفل شد و در نسخه های تولید بی و دی کلا  برداشته شد

سه حالت مختلف بال اف14 تامکت
سه حالت مختلف بال اف14 تامکت

 هواپیما دارای سه ارابه فرود است که ارابه فرود جلویی دو چرخ است و گیرنده منجنیق بخار  اب برای پرتاب تامکت از روی ناو هواپیما بر به ان  وصل میشود و ارابه فرود عقبی نیز  تک چرخ بوده . همچنین در انتهای بدنه زیر دو غلاف  موتور دارای یک غلاف گیرنده کابل برای  فرود روی ناو هواپیما بر است.

اف14 ای از دو موتور توربوفن پرات اندویتنی تی اف30پی 412 بهره می برد. تی اف30 اولین نسل موتور های توربوفن پس سوز دار نظامی جهان بود و در اوائل دهه 1950 توسعه یافت. زمانی که قرار بود اف111 توسعه یابد  به دلیل مصرف کم سوختش بهترین گزینه بود ولی از نظر قدرت اصلا راضی کننده نبود ولی تنها مورد در دستراس بود. تی اف30 بزرگترین نقطه ضعف تامکت بود به صورتی که فرمانده نیروی دریایی امریکا در زمان دولت ریگان تی اف30 و اف14 را ضیعفترین ترکیب یک موتور با بدنه  در تاریخ هوانوردی می دانست . مشکل موتور مربوط به شکل تیغه های کمپرسور بود که به شکلی ساخته شده بود که اگر هوا به شکل مناسب به ان نمی رسید موتور دچار واماندگی  میشد و از دست می رفت . در تامکت در طراحی ورودی موتور تلاش شد که نحوه رسیدن هوا به موتور را به شکل مناسبی تنظیم کند و موفقیت هم به دست  امد و کارایی تی اف30 روی اف14 بسیار برتر از تی اف30 روی  اف111 بود ولی این مشکل هرگز برطرف نشد و دست کم 30%  از حوادث تامکت های نیروی دریایی امریکا به دلیل واماندگی  موتور بود. جالب اینکه در تامکت از دست رفتن یک موتور باعث خاموش شدن موتور دیگر نیز میشد.

موتور تی اف30
موتور تی اف30

حالت واماندگی موتور  برای تامکت در شرایط مختلف پیش می امد ولی از جمله موارد ان میتوان به حرکت سریع دست گاز چه برای کاهش قدرت موتور و چه افزایش قدرت موتور ویا پرواز با زاویه حمله زیاد با قدرت کم و یا پرواز طولانی  با سرعت بالا و یا تاخیر  در روشن شدن  پس سوز موتور که باعث  جمع شدن و انفجار سوخت در درون موتور(به شکل کوچک) باعث واماندگی موتور میشد.

مشکل دیگر موتور قدرت کم ان بود. با در نظر گرفتن وزن تامکت رانش به وزن پاینی  داشت و در بین جنگنده های نسل چهارم از همه رانش به وزن و سرعت اوجگیری کمتری برای  تامکت به جا گذاشت. حتی رانش به وزن تامکت از فانتوم هم در نسخه F-14A کمتر بود.

نیروی دریایی در اوائل  اواخر دهه 1970 تمامی موتور های تی اف30-پی412 را  به پی 414 ارتقا داد که شامل  تعویض برخی قطعات شد که کمی مشکلات ایمنی را کاست ولی موتور همان قدرت قبلی را داشت.در سال 1981 ارتقا جدید با نام پی 414 ای (P414A) روی موتور انجام شد تا مشکلات کمتر شود اگرچه موتور ایمنتر شد ولی مشکل جدید شامل  دود سیاه از خروجی موتور پیش امد. در نهایت هرگز مشکلات واماندگی موتور اف14 ای برطرف نشد حتی با وجود ارتقائات بسیار ،  باید اف14 ای را جنگنده ای قوی با موتور ضعیف خواند.جالب اینکه تامکت های ایرانی بدون هیچ برنامه ارتقائی  روی موتور با موتور پی 412 همچنان در خدمت هستند.

اف14 همچون فانتوم دو کابینه بود. در واقع این دید در نیروی دریایی وجود داشت که دو جفت چشم بهتر از یک جفت  چشم در رزم هوایی است  ولی در نیروی دریایی معتقد بودند کار جفت دیگر چشم  را بهتر است به رایانه ها سپرد  از این رو ، اف15 تک سرنشینه ساخته شد و اف14 دو سرنشینه. خلبان در کابین جلو و افسر اسلحه در کابین عقب قرار داشت  . کابین  حبابی بود و دارای سطح دید عالی بود و هر دو خدمه بر روی صندلی پرتاب صفر صفر  ساخت مارتین بیکر قرار داشتند.

خلبان  بر روی پنل اصلی خود دارای VDI بود که کاری  مشابه اچ یو دی را انجام می داد  و نشانگر های مختلف پرواز را برای خلبان نشان میداد . در کابین جلو  دو نمایشگر تک  رنگ قرار داشت که بر روی هم قرار گرفته بوند  و تصاویر رادار ویا کاونده فروسرخ ویا بعدها دوربین اپتکی را به خلبان نشان میداد.همچنین اطلاعات سامانه ناوبری،اطلاعات سامانه های پروازی نیز در این نمایشگرها دیده میشد و در کابین عقب تنها  یک نمایشگر تک رنگ گرد برای نشان  دادن تصاویر  رادر بود. تنها کابین جلو توان هدایت هواپیما را داشت

 

کابین جلوی اف14 ای
کابین جلوی اف14 ای

اف14 ای دارای  یک رادار ای دبیلو جی 9(AWG-9) ساخت  شرکت هیوز است. در واقع زمانی که نیروی دریایی رادار ای پی  کیو 81 با برد 220 کیلومتر ساخت وستینگهاس  را دیده بود خواهان  نصب سامانه مشابه روی طرح اف111 بی شد. هیوز نیز ای دبلیو جی 9 را پیشنهاد داد.

ای دبلیو جی 9 یک رادار پالس داپلر است که بر روی باند ایکس کار میکند و 600 کیلوگرم وزن داشت. رادار دارای برد کشف تا 314 کیلومتر است ولی در واقع برد کشف بسته به اندازه هدف داشت(در تمامی هواگردها اینچنین است). گفته شده برد کشف این راداربرضد بمب افکن بزرگی چون توپلوف 16 باجر حدود 220 کیلومتر و بر ضد یک جنگنده در ابعاد فانتوم حدود 175 کیلومتر بود(بر اساس میزان خروجی رادار ای دبلیو جی 9 برد کشف یک جنگنده مانند اف35 باید بین 30 تا 60 کیلومتر باشد و البته بدون جنگ الکترونیک). رادار توان پوشش 65 درجه در هر سمت را داشت و دارای توان رهگیری همزمان 24 هدف و درگیر با 6 هدف بود و دارای پایین نگری بود و میتواند در هین  رهگیری اهداف در اسمان دست به جستجوی  اسمان نیز بزند.با وجود این پردازنده ای دبلیو جی9 انالوگ  بود و اینکه گفته میشود میتوانست  در یک زمان با شش هدف درگیر شود روی کاغذ بود زیرا در شرالیط جنگی با اهدافی که شامل  جنگ الکترونیک  قوی داشتند   درگیر با شش هدف ممکن نبود و این رقم دور از ذهن بود و برای همین در رادار بعدی که روی اف14 دی نصب شد این میزان واقعی تر شد. با وجود اینکه دست کم در ای دبلیو جی 9 تلاش شد تا بتواند با موشک های کروز نیز درگیر شود ولی این امکان هرگز به صورت واقعی دست کم برای موشک های ضد کشتی سینه مال مافوق صوت حتی در تمرینات نیز به دست نیامد.

رادار AWG-9
رادار AWG-9

اف14 در نسخه های اولیه دارای یک کاونده  فروسرخ ای ال ار-23 در زیر  دماغه داشت ولی این کاونده کارایی نداشت و در نهایت  در خط تولید جای ان را یک دوربین اپتیکی ای ایکس ایکس-1  تی سی ار گرفت

این دوربین دارای برد 153 کیلومتر بر زد یک هدف به اندازه کی سی10، 72 کیلومتر بر ضد یک اف111  و 18 کیلومتر بر ضد یک اف5 است و هدفی که توسط رادار  کشف میشد توسط این دوربین نیز  خودکار رهگیری میشد و میشد برای شناسایی دوست از دشمن از ان بهره برد .این اپتیک زاویه 30 درجه جلی تامکت را پوشش می دهد

همچنین در زیر  دماغه در کنار سامانه اپتیکی دارای سامانه جنگ الکترونیک ای ال کیو100 بود(که شامل  نسخه در ایران نیز مشود ) ولی بعدها طی ارتقای همه انها با ای ال کیو-126 ارتقا یافتند . از دیگر سامانه های میتوان  به سامانه هشدار دهنده راداری  ای پی ار 45 که بعدها با ای پی ار 50 ارتقا یافت،پرتاب کننده شراره و پوشاله ای ال ایی 39 که در قسمت عقب تامکت اشاره کرد.

تصویری از سامانه های هشدار دهنده، دوربین اپتیکی و دوربین دید حرارتی نصب شده زیر دماغه تامکت
تصویری از سامانه های هشدار دهنده، دوربین اپتیکی و دوربین دید حرارتی نصب شده زیر دماغه تامکت

سلاح ثابت اف14 تامکت   توپ 6 لول 20 م م والکان است که بر روی اکثر جنگنده های ارتش امریکا نیز نصب شده است. این توپ در زیر کابین سمت چپ نصب شده و دارای 675 گلوله است. عمر این توپ 150000 گلوله است و عمر لوله ان 20000 گلوله.سرعت اتش تا 6000 گلوله بر دقیقه است ولی میتواند با نرخ اتش کمتری نیز اتش کند

تامکت دارای ده جایگاه جنگ افزاری است که شامل  یک جایگاه دو شاخه در زیر  بخش ثابت هر بال، چهار عدد زیر بدنه میان دو ورودی هوا و یکی جایگاه زیر هر  ورودی هوا

 تامکت میتواند تا چهار موشک فروسرخ سایندوند در جایگاه های زیر بخش ثابت بال ویا تا شش موشک رادار نیم فعال  اسپارو شامل  یکی زیر هر بال و چهار عدد در زیر  بدنه و تا شش موشک فونیکس را حمل کند.

از انجای که نیروی دریایی در سیستم تسلیحاتی خود نیاز به موشکی با برد بلند برای شکار بمب افکن های  حامل موشک های  کروز بود از این رو  با در نظر گرفتن لغو برنامه موشک ایگل از هیوز خواست تا بر روی موشکی بر مبنای ایگل کار کند که در نهایت برنامه باعث ساخت موشک فونیکس شد. فونیکس یک موشک  رادار فعال با بیشترین برد 190 کیلومتر  است اگرچه در تست به 220 کیلومتر نیز دست یافته و البته برد این موشک  زمانی واقعی است که رادار تامکت  بتواند روی هدف قفل کند.کلاهک 60 کیلوگرمی موشک برای نابود هر هدفی کافی است و دارای چاشنی مجاورتی نیز میباشد. با وجود برد زیاد موشک فونیکس ولی حتی طی جنگ ایران و عراق تقریبا تمامی  پیروزی ها (به غیر از  انگشت شماری)در برد زیر 70 کیلومتر انجام شد زیرا شلیک موشک های رادار فعال در برد بیش از 70 کیلومتر  ریسک بالای دارد زیرا ممکن است هدف از منطقه پیش بینی رادار برای موشک  خارج شود اگرچه در نسخه های جدید و پیش بینی نبرد شبکه محور تا حدی این مشکل را برطرف کرده است

تامکت میتواند  با شش موشک فونیکس از روی ناو هواپیما بر برخیزد ولی به دلیل محدودیت وزنی تنها میتواند با چهار موشک بر روی ناو فرود بیاید الا که در پایگاه زمینی  فرود اید.

تامکت ترکیب بسیار برای رزم هوایی دارد برخی از این ترکیبات به صورت واقعی عبارتند از

2 سایندوندر و 6 فونیکس(تنها در نمایش های هوایی کاربرد دارد زیرا وزن تامکت را بالا برده و بشدت بر مصرف سوخت و چالاکی تاثیر دارد)

2 سایندوندر، 2 فونیکس و 3 اسپارو ترکیبی که در جنگ سرد مورد استفاده بود

2 سایندوندر، 4 فونیکس و 2 اسپارو:این ترکیب نیز کمتر دیده شده

2 سایندوندر و شش و یا 4 اسپارو

ترکیب های تسلیحاتی تامکت به صورت رزمی
ترکیب های تسلیحاتی تامکت به صورت رزمی

همچنین تامکت میتواند در دو جایگاه زیر ورودی های هوایی خود تا دو مخزن سوخت خارجی هر کدام با 1010 لیتر سوخت را حمل کند. همچنین دارای  یک لوله سوختگیری هوایی جمع شونده سمت راست دماغه دارد

برد انتقالی F14A تامکت  3220 کیلومتر است و با شش موشک شامل  دو اسپارو، دو سایندوندر و دو فونیکس داری برد 900 تا 1000 کیلومتر است و بیشتری سرعت پرواز تامکت 2.3 ماخ است اگرچه مسلح به دو موشک سایندوندر نیز باشد سرعت ان زیر 1.9 ماخ است

در اواسط دهه 1990 با خروج از خدمت ای 6 اینترادر  نیروی دریایی نیاز به یک جنگنده با توان حمل بمب  های هدایت شونده برای پوشش جای خالی اینتدرادر  شد تا جنگنده جدید سوپر هورنت از راه برسد. با در نظر گرفتن از بین رفتن خط شوروی این وظیفه بر روی دوش تامکت گذاشته شد و هر  سه مدل تامکت برای حمل بمب های هدایت شونده در نظر گرفته شدند اگرچه تمامی ناوگان ارتقا نیافتند.

از این رو ارتش دست به نصب غلاف نشان گذاری لیزری و ناوبری لاینترین بر روی تامکت  زد که ان را در جایگاه زیر بال حمل می کرد و بعدها برخی به گیرنده جی پی اس برای پرتاب بمب های هدایت ماهواره ای  نیز تجهیز شدند. البته تمامی اف14 تولید از همان  روز اول برای پرتاب بمب سیم کشی شده بودند حتی نسخه های صادراتی به ایران

پرتاب بمب هدایت لیزری جی بی یو-24
پرتاب بمب هدایت لیزری جی بی یو-24

 اف14 تامکت که بعد از نصب بمب ، بمب کت نیز خوانده میشد تنها میتوانست در جایگاه زیر بدنه (میانه ورودی ها) بمب حمل کند. لیست  تسلیحاتی هوا به زمین  تامکت عبارت است از: تا چهار بمب هدایت لیزری جی بی یو 12 هر یک با 227 کیلوگرم وزن ویا تا چهار بمب هدایت لیزری جی بی یو 24 هر یک با 900 کیلوگرم سلاح  ویا تا چهار بمب هدایت ماهواره ای جی بی یو 38 و یا جی بی یو 31 با وزن  به ترتیب 227 و 900 کیلوگرم

اف14 توان حمل تا چهار بمب سقوط ازاد مارک 82 و یا مارک 84 را نیز داشت و میتوانست تا چهار بمب خوشه ای مارک20 را حمل کند .

ارتش امریکا چندین برنامه برای نصب موشک هوا به هوای امرام ، موشک ضد کشتی هارپون و ضد رادار هارم روی تامکت داشت و ازمایشاتی را نیز اجرا کرد ولی هیچ کدام به نتیجه نرسیدند .

مدل های مختلف

F-14A تامکت: اولین نسخه تولیدی که در بالا به ان اشاره شد و در مجموع 554 فروند از ان ساخته شد

اف14 تارپس: تعدادی 50 فروند از اف14 ای در دهه 1980 برای حمل غلاف شناسایی تارپس (TARPS) ارتقا یافتند . در واقع  لغو برنامه ار اف18 (نسخه شناسایی اف18)  کمی تعداد  ار اف4 بی در خدمت تفنگدارن دریایی  باعث این ارتقا شد. تارپس یک غلاف شناسایی 840 کیلوگرمی  است که دارای سه دوربین  است که  همه انها  قابیلت چرخش برای پوشش بیشترین  زاویه را داشتند. تعداد 50 فروند اف14 ای برای حمل این غلاف زیر یکی از جایگاه های زیر میان دو ورودی هوا تغییر یافتند

غلاف تارپس زیر بدنه اف14 ای
غلاف تارپس زیر بدنه اف14 ای

F14A+: در سال 1987   طی یک برنامه ارتقا تعدادی از اف14 ای به موتور جنرال الکترونیک اف110 –جی ایی-400 تجهیز شدند. از همان اول نیز قرار  بود تنها  67 فروند اف14 ای با موتور ضعیف تی اف30 ساخته شود ولی مشکلات مالی باعث شد بیش از 500 فروند اف14 با این مدل تولید شود. موتور جدید جنرال الکترونیک اف110 در واقع تلاشی از سوی ارتش برای پایان انحصاری شدن تولید موتور توربوفن توسط پرات اندووتنی بود زیرا در ان زمان پرات اندووتنی در حال ساخت موتور اف14، اف15، اف16 و حتی ای 10 بود. اف110 در نهایت بسیار کارا هم از اب در امد و بر روی اف16 و اف15 (البته به سفارش مشتری) نیز نصب شد و اف14 نیز توانست از این موتور بهره ببرد تا خطی بر تمامی مشکلات تی اف30  باشد. اف110 دارای رانش به وزن 13810 و توان 27800 پاوند رانش با پس سوز بود. در نهایت  38 فروند اف14  ای+ نو ساز  تولید شد و 45 فروند اف14 ای نیز با تعویض موتور به اف14 ای+ ارتقا یاتند که در مجموع 85 فروند از این مدل به خدمت گرفته شد

F-14B: در واقع اف14بی   یک نسخه مجهز به موتور متفاوت پرات اندووتینی اف401-پی400 بود که در سال 1973 اولین تست خود را انجام داد. این موتور یک پیشنهاد پرات اندوویتنی  برای جایگزینی  تی اف 30 بود ولی به دلایل مالی برنامه لغو شد ولی نام اف14 بی در سال 1991 بر روی نسخه  ارتقا یافته اف14ای یا همان اف14 ای + داده شد

جنگنده اف14 ای پلاس
جنگنده اف14 ای پلاس

در سال 1991   در مجموع 67 فروند اف14 بی به تجهیزات پرتاب بمب های هدایت شونده تجهیز شدند که به انها لقب بمب کت داده شد اگرچه نسخه های دیگر ارتقا یافته برای پرتاب بمب هم به همین لقب شناخته میشوند

F-14D سوپر تامکت: این نسخه  در سال 1991 تحویل شد که شامل نصب موتور اف110- جی ایی-400  در کنار رادار و سامانه های الکترونیکی  جدید بود. این نسخه دارای رادار ای پی جی 71 است. این رادار  بر اساس بسیاری از فناوری های رادار ای پی جی 70 جنگنده اف15سی  ساخته شده است و دارای پردازنده دیجیتال  است. از نظر میزان اهداف قابل کشف فرقی با ای دبلیو جی 9 ندارد ولی توان درگیر با چهار هدف را در یک زمان دارد که واقعی تر است. برد کشف رادار 740 کیلومتر است ولی با در نظر گرفتن اندازه دیش برد واقعی 380 کیلومتر بر ضد یک هدف بزرگ است. این رادار دارای توان بهتری در برابر جنگ الکترونیک است و توان پشتیبانی  از هدایت شش موشک رادار فعال امرام به طرف شش هدش  را دارد که البته هرگز به صورت عملیاتی امرام روی تامکت نصب نشد. همچنین سوپر تامکت  دارای رایانه چند ماموریتی دیجیتال  پیشرفته تر ، سامانه حفاظتی خودکار و سامانه اشتراک گذاری اطلاعات رادار و اپتیک با دیگر منابع درگیر در نبرد است. همچنین این مدل در کنار دوربین اپتیکی  زیر دماغه مجهز به یک دوربین تصویر بردار  فروسرخ  برای کشف اهداف به صورت دید حرارتی  شده است . کابین ارتقا یافته و در کابین جلو دارای دو نمایشگر  رنگی چند کاره ، و در کابین عقب دارای دو نمایشگر رنگی چند کاره با یک نمایشگر گرد برای نمایش رادار است. همچنین کابین جلو مجهز به اچ یو دی شده است . نمایشگر های کابین اف14 دی دارای قالبیت برنامه ریزی  هستند .تمام انها توان حمل غلاف نشان گذار لیزری و ناوبری لاینترین را دارند  و همگی دارای سامانه جی پی اس شدند و از این رو توان حمل بمب را داشتند. همچنین تمامی اف14 دی توان حمل غلاف شناسایی تارپس را نیز داشتند.

اف-14 دی ... در زیر دماغه سامانه اپیتیک در کنار سامانه تصویر بردار حرارتی دیده میشود
اف-14 دی … در زیر دماغه سامانه اپیتیک در کنار سامانه تصویر بردار حرارتی دیده میشود

قیمت هر فروند اف14 دی  پنجاه میلیون دلار بود و هزینه ارتقا هر فروند اف14 ای به دی حدود 25 میلیون دلار. زمانی انتظار میرفت که 400 فروند اف14 ای به دی  ارتقا یابند ولی پایان جنگ سرد باعث قطع بودجه شد و در مجموع تنها 55 فروند اف14 دی شامل  37 فروند نو ساز و 18 فروند اف14 ای ارتقا یافته به این مدل به نیروی دریایی تحویل داده شدند. بعدها گرومی پیشنهاد ارتقاع 132 فروند اف14 ای به دی را نیز دوباره به نیروی دریایی داد ولی مسئله سر این بود که دیگر دوران تامکت به سر امده بود و سوپر هورنت  جایگزین ان شده بود

تاریخچه عملیاتی

اولین اسکادران های اف14 تامکت در نیروی دریایی امریکا دو اسکادران وی اف 1 و وی اف2 بودند که در سال 1974 با تامکت های خود با ناو اینترپرایز راهی  ماموریت شدند.

تامکت جنگنده با شکوهی  بود دست  کم در قیاس با جنگنده های  قبلی نیروی دریایی همچون اف4 فانتوم و اف8 و توان انجام مانورهای را داشت که خلبان فانتوم در خواب هم نمی دیدند . اگرچه مشکلات موتور تی اف30 همواره کارایی تامکت را به چالش کشیده بود و خلبان از این وضعیت نا راضی بودند ولی هرگز این مسئله کامل رفع نشد.

کارایی رادار ای دبلیو جی 9 و موشک فونیکس عالی بود در تمرینی در سال 1973 توانست همزمان با شش هدف درگیر شود ولی سئوالی که هرگز به ان جوابی داده نشد این بود که ایا در یک میدان جنگ واقعی تامکت  به خوبی روی کاغذ عمل میکند . تامکت در جنگ ایران و عراق خوش درخشید و حدود 120 جنگنده عراقی را سرنگون کرد ولی شکار جنگنده های نسل دوم و سومی چون میگ 21 و یا میگ23(انهم نسخه صادراتی) نشان دهنده کارایی  واقعی در نبرد با شوروی نبود. تامکت قرار بود در برابر حملات بمب افکن های  شوروی مقابله کند ولی همین مسئله نیز اگر و اما زیاد داشت. در سناریوی  شوروی در درگیری با امریکای ها ایچنین بود که قرار بود 70 تا 100 موشک ضد کشتی به طرف ناو گروه امریکای ها  شامل ناو  هواپیما بر و اسکورت انها شلیک شود. این موشک ها از بمب افکن ها  که توسط بمب افکنهای جنگ الکترونیک(مانند نسخه های جنگ الکترونیک توپلوف 22 پی و یا 16 پی) اسکورت میشد، زیر دریایهای و یا ناو ها شلیک شود. البته طبیعی بود که در سیلی  از این موشک ها عملا تامکت شانسی نداشت .

یکی از تامکت های که یک سوخوی22 را شکار کرده است
یکی از تامکت های که یک سوخوی22 را شکار کرده است

تامکت در خدمت ارتش امریکا  پنچ پیروزی هوایی داشت  که هیچ کدام نه با جنگنده های برتر بود و نه با استفاده از موشک فونیکس.اولین درگیری تامکت در ارتش امریکا به نبرد در 19 اوت سال 1981 بر فراز دریایی مدیترانه بر میگشت که دو سوخو  22 ارتش لیبی(جنگنده تهاجمی ساخت شوروی) از اب های لیبی خارج شده و توسط دو اف14 ای مورد رهگیری قرار رفتند. هر دو تامکت در رز هوایی داگ فایت  با شلیک موشک سایندوندر  نسخه L  توانستند دو سوخوی22 را سرنگون  کنند و البته  در ان ماموریت نیز به غیر از اسپارو  و سایندوندر سلاح دیگری به همراه نداشتند.

دو سال  بعد تامکت ها  بر فراز لبنان دست به پرواز شناسایی با غلاف تارپس  زدند  و یکی از تامکت ها   مورد هدف یک موشک سام 7 قرار گرفت که البته به پایگاه خود برگشت.

در 4 ژانویه سال 1989 یک درگیری دیگر برای تامکت های نیروی دیایی امریکا در 130 کیلومتری شمال لیبی پیش امد زمانی که دو میگ23 ام اف   ارتش لیبی چند بار مسیر دو تامکت نیروی دریایی را قطع کردند و درست به طرف انها حرکت کردند. یکی از اف14 از 26 کیلومتری دست به شلیک دو موشک اسپارو ام به طرف میگ23 زد ولی یک به دلیل تنظیم اشتباه سویج و دیگری هم به دلیل نامعلوم نتوانست هدف را کسب کند و خطا رفت تا کار به درگیری هوایی نزدیک برسد و در نهایت با شلیک موشک سایندوندر  هر دو میگ23 سرنگون شدند . مشخص نشد که چرا با وجود اینکه هر دو میگ23 مسلح به موشک میان برد و رادار نیم فعال  ار 23 ار  بود هرگز  دست به قفل و شلیک موشک ار 23 نزدند.

در سال 1991 در جریان جنگ اول خلیج فارس تامکت وظیفه گشت بر فراز دریایی سیاه و خلیج فارس را داشت و البته نقاط پر شکار را اف15 نیروی هوایی در دستراس داشتند. در این نبرد اف14  توانست  تنها یک شکار و انهم یک بالگرد میل 8 را با شلیک یک سایندوندر   شکار  کند تا اخرین شکار تامکت در نیروی دریایی نیز به دست اید. یک فروند تامکت  نیز در جنوب عراق  در حال اسکورت  دیگر جنگنده های نیروی دریایی به اتش موشک سام 2 از دست رفت. تامکت در دهه 1990 دست کم دو بار از فونیکس و اسپارو خود بر ضد جنگنده های عراقی   میگ25 استفاده کرد ولی در نهایت بعد از شلیک سه تا چهار فونیکس و همین میزان اسپارو در دو درگیر فاکس بت ها توانستند از دست تامکتها فرار کنند.

در دهه 1980 در جریان نبرد نفت کشها یک اف14 امریکایی  یک اسپارو را به طرف یک فانتوم ایرانی که به یک پی 3 سی نیروی دریایی نزدیک میشده شلیک میکرده که باز اسپارو به هدف برخورد نکرد. درگیری بدون مشکل خاصی به پایان رسید

 از سال 1995 تا سال 2006 بمب کت ها با استفاده از بمب های هدایت شونده لیزری و ماهواره ای در  یوگسلاوی، عراق و افغانستان   بیش از 3800 پرواز بمب باران انجام دادند و در نهایت در 22 سپتامبر سال 2006 میلادی از خدمت خارج شدند. تامکتها به سرعت اوراق شدند تا قطعات انها به ایران نرسد.

تامکت در ایران

پس از ایالات متحده آمریکا، ایران تنها کشوری است که دارای این نوع جنگنده‌است. نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ۸۰ فروند از این هواپیما سفارش داد که ۷۹ فروند آن به ایران تحویل داده شد و هواپیمای آخر به دلیل قطع رابطه ایران و آمریکا و تحریم تسلیحاتی ایران به نیروی دریایی آمریکا داده شد. در حال حاضر این جنگنده تنها در ایران درحال سرویس دهی می‌باشد. از مشکلات اف-۱۴ تامکت این است که سرویس دهی و عملیاتی کردن آن بسیار مشکل است.

در خدمت نیروی هوایی ایران  اف۱۴ بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ در جنگ علیه عراق استفاده شد .امارهای  بسیاری  از میزان تلفات اف۱۴ داده میشود که هیچکدام قابل تائید نیست .ارقام ذکر شده ۵۵ تا ۱۳۰  فروند متغییر است .تامکتهای ایرانی در جنگ با توجه به تحریفات به وجود آمده که علل مختلفی دارد، سردرگمی قابل ملاحظه‌ای در این زمینه وجود دارد. پس از پایان جنگ تحمیلی در نشستی که با حضور فرماندهان ارشد نظامی برگزار گردید، عنوان شد که مجموعا ۷۱ تیر موشک AM-54 به سمت دشمن شلیک شده و ۱۰ تیر نیز در حالیکه تامکت‌های حامل آنها سقوط کرده یا مورد اصابت قرار گرفته‌اند از بین رفته است. همچنین برای تامکت ۳۰ پیروزی هوا به هوا ذکر شد. از این میزان ۱۶ پیروزی اثبات شده با فینیکس (۴ پیروزی احتمالی)، ۱ پیروزی اثبات شده با اسپارو (۲ پیروزی احتمالی) و ۷ پیروزی اثبات شده با سایدوایندر در نظر گرفته شد. شاهد این آمار همانطور که برگزارکنندگان آن عنوان کردند شامل گزارش خلبانان هر دو طرف، دوربین توپ و TISEO و عکس‌های گرفته شده از لاشه هواپیماها به اضافه گزارشات اطلاعاتی هر دو طرف بود. در جلسه مذکور، ۷۰ درصد از مجموع تمام هواپیماهای ساقط شده عراقی را به F-14 نسبت دادند.

تامکت نیروی هوایی ایران
تامکت نیروی هوایی ایران

پس از اعلام این آمار، این نشست‌ در حالی پایان یافت که شواهد و مدارک مستدلی مبنی بر کسب ۱۳۰ پیروزی اثبات شده و ۲۳ پیروزی احتمالی توسط تامکت در دوران دفاع مقدس در دست است. از این میزان حداقل ۴۰ پیروزی توسط موشک فینیکس، ۱۵ پیروزی با موشک اسپارو، ۹۵ پیروزی با موشک سایدوایندر و ۳ پیروزی به وسیله توپ ۲۰ میلیمتری ولکان به دست آمد. در یک نبرد جالب توجه، ۴ فروند جنگنده عراقی اسیر دست انفجار سرجنگی قدرتمند تنها یک تیر موشک فینیکس شده و سقوط کردند. در چند مورد هم ۲ جنگنده به وسیله یک تیر موشک فینیکس منهدم شدند. همچنین دو فروند اف۱۴ طی جنگ قربانی میراژ اف۱ و یک فروند قربانی میگ۲۳ شد.

با وجود این نیمی  بیشتر شکار های تامکت ایرانی شامل  جنگنده های تهاجمی  چون میگ23 بی ان، سوخوی22  و یا جتهای نسل دومی چون میگ21 و یا میگ23 بودند و هرگز تامکت با یک هم نسل خود درگیر نشد .میتوانید برای اطلاع بیشتر از پیروزی های هوایی  اینجا را کلیک کنید .

ایران بعدها برنامه های برای ارتقا تامکت های خود داشت که شامل نصب موشک سجیل میشد که نسخه هوا به هوای  موشک پدافند هوایی رادار نیم فعال هاوک است. ایران مدعی است که  نسخه بومی فنیکس را توسعه داده است ولی هیچ منبع بی طرفی نمیتواند  در مورد اینکه این موشک در چه جایگاهی قرار دارد صحبت کند

 

کابین اف14 دی
کابین اف14 دی

دیگر مشتریان

تامکت به کشور های  دیگری چون ژاپن ، عربستان و اسرائیل و کانادا نیز پیشنهاد شد ولی این کشورهای اف15 و اف18 را به خدمت گرفتند.

اف14 تامکت جنگنده بی نظیری بود. یک جنگنده خوش استیل و خوش دست.. زیبا پرواز میکرد و زیبا پرواز میداد. چالاکی خوبی داشت و از هم نسلان خودش دست کم تا  میانه دهه 1980 از نظر الکترونیک و سلاح یک سر گردن برتر بود.گران بود ولی ارزشش داشت.. بدون شک یکی از بیاد ماندنی ترین پرندها تاریخ است

 

ترکیبی از شش فونیکس که تنها حالت نمایشی دارد
ترکیبی از شش فونیکس که تنها حالت نمایشی دارد

1280px-F-14_loaded_with_bombs

1001727

مشخصات

مشخصات F-14A F-14D
طول: 19.10 متر
ارتفاع 4.88متر
وزن خالی 18191 کیلوگرم 18951 کیلوگرم
بیشترین وزن برخواستن 32805 کیلوگرم 33724 کیلوگرم
بیشترین سرعت 2.3 ماخ 2.2ماخ
بیشترین برد 3220 کیلومتر 2960 کیلومتر
موتور پرات اندویتنی تی اف 30  پی 412 جنرال الکتریک اف110-جی ایی-400
توان موتور در حالت پس سوز 20884 پاوند 27800 پاوند
رانش به وزن در بیشترین وزن 0.58 0.73
تسلیحات توپ 20 م م، موشک سایندوندر، فونیکس و اسپارو و در برخی نسخه ها تا چهار بمب هدایت لیزری و یا ماهواره ای

مقالات مشابه

چرا اسرائیل اف14 نخرید 

تسلیحات  قابل حمل توسط اف14

عضویت در کانال تلگرام جنگاوران 

 ترجمه:عبدالحمید تارخ

منابع:

http://en.wikipedia.org/wiki/Grumman_F-14_Tomcat

http://de.wikipedia.org/wiki/Grumman_F-14

http://www.airvectors.net/avtomcat.html

http://www.globalsecurity.org/military/systems/aircraft/f-14.htm

نوشته های مشابه

‫23 نظرها

  1. شلام آقای تارخ اگر قرار باشد تو ایران موتور توربوفن بسازیم بهتره موتور جنگنده اف14رو مهندسی معکوس کنیم یا موتور جنگنده میگ29 رو

  2. باسلام خدمت جناب تارخ عزیز
    کنار خیانت جناب یزدی در لغو قراردادها
    بدنیست یادی شود از انحلال تیپ خوزستان
    توسط جناب غرضی متدین و پیشنهاد انحلال نوهد توسط جناب روحانی .
    اول جنگ کلی تانگ چیفتن داشتیم
    راننده نداشتیم اخراج شده بودند از ارتش
    تاریخ جنگ پر از خیانت است
    ما دست خالی نبودیم
    خودشان خلع سلاحمان کردند و
    فرستادند مسلخ صدام .
    روح شهدایمان شاد باد

    1. از سایه سر همین اقای روحانی ایران چند وقت دیگر می تونه سلاح بخره لطفا در نظر دادن منصفانه عمل کنید….
      اگر اقای روحانی نبود در جنگ نابرابر مستقیم در مقابل دنیا قرار می گرفتیم

  3. سلام استاد … بنظرتون اف14 های که موجود هستن قابلیت ارتقا دارن ؟؟مثلا روش رادار ارایه فازی روسی یا نمونه داخلی نصب کرد اصلا میشه موتور شرقی روش نصب کرد؟؟ یجوری در حد اف14D ارتقا بدیمش

    1. سلام قابلیت ارتقا بله دارند ولی خوب اینها نردیک45 سال سن دارند

      1. ایامیشودباکپی اف14جنگنده نسل چهارساخت همانطورکه ازاف 5جنگنده کوثرباتهجیزات نسل چهارساخته شد

  4. سلام فرماندهان سپاه گفته اندمیتوانند ترامپ راترورکننداگرمیتوانندچرااینکاررانمی کنن واگروزیرخارجه امریکادربغدادترورشودواکنش امریکاچه خواهدبودزیراانهاترورشخصیت راشروع کردندپس حق شکایت ندارند

    1. سلام خوب من جای مقامات امریکای نیستم ولی بدون شک ترور رئیس جمهور با ترور یک فرمانده فرق داره

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن