سامانه پدافندی ارتفاع پایین 9کا33 اوسا(سام8)
سامانه پدافندی ارتفاع پایین 9کا33 اوسا(سام8)
ساخت یک سیستم پدافند هدایت رادار متحرک کوچک در سال 1960 در شوروی گرفته شد. این سیستم جدید که توسط دفتر طرحی شماره 20 پی گیری شد قرار بود به صورت مستقل و بدون نیاز به هیچ سامانه جانبی عمل کند. در این طرح قرار بود رادار، لانچر اتش و خدمه در یک خودروی متحرک باشد
در مرحله اول قرار بود وزن موشک بین 40 تا 50 کیلوگرم باشد ولی در نهایت به دلیل مشکلاتی از جمله مشکلاتی در زمینه قرار دادن سامانه هدایت در درون موشک ، وزن موشک به 110 کیلوگرم در پیش بینی ها در نظر گرفته شد
مجموع کامل از سال 1968 مورد ازمایش قرار گرفت ولی مشکلاتی در سیستم باعث تغییراتی درطراحی شد و در سال 1970 مورد تست مجدد قرار گرفت و در سال 1971 وارد خدمت شد. سامانه جدید 9 کا 33 اوسا نامیده شد و ناتو به ان نام سام8 گیجکو داد
سام 8 یک سامانه خودکششی چرخدار جاده ای است . شاسی سامانه یک خودروی شش چرخ باز 5937 سات که یک شاسی ابی خاکی با موتور دیزل 310 اسب بخاری می باشد . این شاسی به غیر از این سامانه بر روی چند طرح دیگر روسی نیز استفاده شده ولی یکی از مشهور ترین انها به غیر از سام8 نصب به عنوان شاسی پرتابگر موشک بالستیک توچکا است. این خودرو میتواند با سرعت 80 کیلومتر بر ساعت به برد 500 کیلومتر برسد. تمامی خدمه درون این خودرو قرار میگیرد و پنچ خدمه دارد که شامل یک راننده و سه کاربر رادار و یک فرمانده است
سامانه بر روی خودرو دارای یک برجک متحرک است که بر روی برچک شش موشک و چندین رادار است.
در بالاترین سطح سامانه رادار جستجوی باند اچ دارای برد کشف 40 کیلومتر است که وظیفه این رادار کسب هدف است و با توان چرخش 360 درجه پوشش کاملی را تا زاویه 30 درجه رو به بالا فراهم میکند . این رادار 270 کیلوات قدرت خروجی دارد و قابلیت جمع شدن را دارد
در پایین این رادار جلوی خودرو سه دیش رادار است که دو دیش کوچک و یک یک انتن بزرگ در وسط انها قرار دارد . انتن سمت راستی و سمت چپ خودرو برای ارسال امواج رادیویی برای کنترل موشک است ، در مرکز انتن بزرگی برای کسب هدف و هدایت موشک به طرف ان که دارای برد 20 تا 25 کیلومتر است. در بالای انتن مرکزی نیز یک سامانه اپتکی برای کسب چشمی هدف وجود دارد
برجکی که رادار ها روی ان نصب است قابل چرخش است و اگر هدف از پشت سر نزدیک شود نیاز به چرخاندن خودرو نیست و برجک به طرف هدف بر می گردد
به غیر از رادار های که روی سامانه نصب است این سامانه را میتوان به رادار های هشدار دهنده دیگر برای افزایش برد کشف هدف تجهیز کرد. این سامانه را می توان با رادار هشداردهنده پی 40 که بر روی شاسی شنی دار متحرک نصب شده تجهیز کرد. این رادار دارای برد 370 کیلومتر است و کمترین ارتفاع قابل دستراسی ان 300 متر می باشد و یک رادار 3 بعدی است که نسل نخست ان بر روی سامانه سام4 نصب شد
راداری پی 19 از دیگر رادار های قابل اتصال به سام8 است که یک رادار دو بعدی یو اچ اف است که دارای بیشتری برد 260 کیلومتر است و بر روی یک کامیون نصب می شود
رادار پی18 نیز قابل نصب به سام 8 است که یک رادار وی اچ اف دو بعدی با برد 250 کیلومتر است و ان نیز بر روی یک کامیون نصب میشود
سامانه دارای شش موشک بر روی بدنه است که به صورت سه به سه قرار گرفته اند
چندین نوع موشک بر اساس مدلهای مختلف سام8 روی مدل های مختلف ان نصب شد. اولین موشک نصب شده روی این سامانه 9 ام 33 بود ولی از سال 1975 موشک 9 ام33ام2 روی تمامی اتش بارها نصب شد که دارای ارتفاع عمل 50 تا 5000 متر و برد 1500 تا 10000 متر است و دارای یک کلاهک انفجار 19 کیلوگرمی برخورد مستقیم است ولی در نسخه بهبود یافته ام33 ام3 دارای ارتفاع عمل 25 تا 12000 متر و برد 10 تا 15000 متر است و از یک کلاهک 19 کیلوگرمی با فیوز مجاورتی بهره میبرد . در واقع ورود به خدمت موشک ضد تانک تاو و هلفایر که از بالگرد پرتاب میشود باعث نصب یک موشک فیوز مجاورتی برای نابودی هدف قبل از شلیک موشک روی نسخه ام3 نصب شود . شعاع تخریب مستقیم کلاهک مجاورتی 5 متر است
موشک دارای سامانه هدایت رادیویی در خط دید رادار است. در واقع هدف توسط رادار کشف شده و بعد از شلیک موشک، سامانه انش با کمک امواج رادیویی موشک را در به طرف هدف هدایت میکند. موشک با دو باند مختلف به طرف هدف هدایت شد تا ایجاد پارازیت روی ان سخت باشد اگرچه این سیستم تنها در صورت بهسازی مداوم در برابر جنگ الکترونیک مقاوم است
روش استفاده از سیستم بدین شکل است که تصاویر رادار جستجوی خود سامانه در کنار رادار های جستجوی چون پی 40 و یا پی 19 البته اگر سامانه به این رادار متصل باشد در یک نمایشگر به صورت واحد نشان داده میشود میتواند چند رادار را همزمان با چند فرکانس مختلف و برد مختلف به سامانه وصل کرد که منطقه وسیعی را پوشش میدهد و همچنین توان کشف اهداف با سطح مقطعی پاینتر نیز به دلیل استفاده از چند باند مختلف برای جستجو به دست می اید
اپراتور رادار جستجو تصاویر را برای اپراتور واحد درگیر که کنار ان قرار دارد فرستاده هدف توسط فرمانده اتش بار انتخاب و با ورود هدف به برد رادار درگیری با قفل رادار روی هدف موشک به طرف ان روانه میشود
یک رایانه اتش با محاسبه زاویه پرواز هدف، فرامین هدایت را توسط دیش ارسال کننده امواج رادیویی به موشک ارسال میکند. موشک تنها دارای یک گیرنده امواج رادار است تا امواج رادار ارسالی از واحد اتش را دریفات کند و این خود ویژگی مهم دارد که همانا کوچک تر شدن موشک و افزایش چالاکی و سرعت موشک را به همراه دارد
سام8 یک واحد اتش مستقل در قالب یک خودروی چرخدار است که میشد به تنهایی به کار رود ولی برای پوشش یک منطقه و یا محافظت از یک نقطه خاص میتوان این سامانه به شکل یک اتش بار ثابت به کار برد . این اتش بار شامل یک خودروی فرمانده ای پی یو 12 که در واقع یک واحد رهبری بر مبنایی شاسی نفربر زرهی بی تی ار 60 است که تصاویر رادار تمامی اتش بارها و رادار ها را میتوان درون ان مشاهده کرد. این خودرو را میتوان با کابل به اتش بارها و رادار وصل کرد ویا از طریق امواج رادیویی واحدهای زیر مجموع را کنترل کرد
هر اتش بار همچنین شامل چهار واحد سام8 میشود که توسط دو خودروی بارگذاری 9 تی 217 پشتبانی می شود که وظیفه بارگذاری مجدد موشک روی سایت های اتش را دارد و چهار خودروی حمل موشک های اضافی با 48 موشک درون انها از دیگر زیر مجموع های یک اتش بار سام8 است
سامانه 9کا33 اوسا با نام ناتوی سام8 چندین مدل دارد
9کا33 اوسا (نام ناتو سام8 ای):در سال 1971 وارد خدمت شد و مجهز به چهار پرتابگر موشک 9 ام33 با چاشنی برخورد مستقیم و برد 10 کیلومتر
4 کا33 اوسا ام (با نام ناتو SA-N-4):نسخه دریایی سام 8 برای پرتاب از ناوهای جنگی شوروی که شامل دو موشک 9 ام33 ام نصب شده روی یک سکوی پرتاب با دو ریل پرتاب
9کا33 ام بی2 : نسخه جدید مجهز به موشک 9 ام33 ام2 مجهز به شش پرتابگر موشک روی خودرو
9کا33ام3: نسخه بهبود یافته در برابر جنگ الکترونیک مجهز به سامانه شناسایی دوست از دشمن ارتقا یافته و موشک 9ام33 ام3 مجهز به جاشنی مجاورتی این نسخه در سال 1980 وارد خدمت شد. این نیخه دارای برد 15 کیلومتر و سقف عمل 12 کیلومتر است
اولین پیروزی ثبت شده اوسا سرنگونی چند پهباد اسرائیلی در سال 1980 برفراز لبنان توسط پدافند سوریه بوده است ، در سال 1981 یک سی 130 مراکشی به اتش پدافند الجزیره سرنگون کرد و در سال 1982 در نبرد دره بقا احتمالا 1 یا 2 جنگنده اسرائیلی توسط اوسا سرنگون شده. از قرار معلوم اسرائیل یک اف4 و یک ای 4 از دست داده که همگی توسط اوسا بوده
عراق در سال 1984 دو اتش بار اوسا تحویل گرفت که از سال 1985 از انها به مدت سه سال بر ضد ایران به کار برد که سرنگونی 5 تا 12 فانتوم و اف5 ایرانی به ان اختصاص داده شد و در جریان جنگ خلیج فارس نیز دست کم دو فروند هواگرد متحدین را سرنگون کرد و سه تا چهار تاماهاوک را به زیر کشید که تنها سامانه ای است که تاکنون تاماهاوک را سرنگون کرده است (البته منابع کمی برای تائید این ادعا وجود دارد). در نبرد داخلی سوریه دو خودرو به دست مخالفین افتاد که دست کم یک جنگنده و یک بالگرد را سرنگون کرده است
اوسا در 20 کشور جهان به خدمت گرفته شده است که همچنان در 13 کشور در خدمت است ولی در روسیه سام15 تور ام1 جای ان را گرفته است
مشخصات
خودرو:
وزن خودرو:17.5 تن
طول:9.14 متر
ارتفاع:4.20 متر
موتور: یک موتور دیزل 310 اسب بخاری
سرعت:80 کیلومتر بر ساعت
برد:500 کیلومتر
مشخصات موشک
وزن:170 کیلوگرم
طول:3.1 متر
قطر:200 م م
کلاهک:19 کیلوگرم افنجاری ترکش شونده
برد:15000 متر
ارتفاع عمل :12000 متر
سرعت موشک:2.5 ماخ
هدایت:هدایت رادیویی در خط دید رادار
ترجمه:عبدالحمید تارخ
سامانه های مشابه: راپییر — رولند
منابع:
https://en.wikipedia.org/wiki/9K33_Osa