تانک سنچورین

سنتورین یک طرح انقلابی  بود که بسیاری از معیاری های را که در خود جای داد بود ، به  سرعت تبدیل به یکی از معیار های طراحی تانک های نوین شد . این تانک یک جهش فناوری بزرگ در نبرد زرهی بود حاصل تجارب بسیار انگلیسها  از استفاده از ده ها مدل تانک مختلف در جنگ جهانی دوم بود

داستان سنتورین به سال 1943 بر میگردد زمانی که  نیروی زمینی انگلستان  خاهان  طرح جدید با نام ای 41 شد که هدف ان مقابله با تانک های پانزر المانی بود. از انجای که توپ88 م م المانها بزرگترین  تهدید ضد تانک های انگلیسی بود نیروی زمینی خاهان توان مقابله مستقیم و حفاظت بالا تانک جدید در برابر  برخورد مستقیم توپ 88 م م بود

طرح جدید 40 تن وزن داشت که دارای نسل نوینی از سیستم تعلیق بود که  دارای شش کمک فنر در  هر سمت بود و به شکلی   ساخته شده بود تا در صورت اسیب بتواند به سرعت تعویض شود  . داری برجک جا دار با شیب مناسب بود.تانک جدید در سال 1945 وارد خدمت شد ولی هرگز به جنگ جهانی دوم نرسید و به ان لقب  سنتورین  داده شد .

سنتورین  در نسخه تولیدی تانکی  با وزن 50  تن است که دارای سه خدمه شامل راننده، فرمانده ، توپچی و گلوله گذار بود

راننده در جلو تانک  سمت راست قرار داشت که توسط دو پیسرکوپ رو به بیرون دید داشت .فرمانده و توپچی در برجک سمت راست برجک مانند  تمامی تانک های غربی قرار میگرفتند که  توپچی در جلو و کمی پایینتر و در پشت سر او فرمانده کمی بالا تر قرار داشت

توپچی دارای یک سایت هدفگیری بر روی برجک اصلی در بالای سر خودش بود که توان درشت نمایی تا 11 ایکس را داشت  و می توانست  تا فاصله 1000 متری به صورت دقیق اتش کند و در نسخه های بعدی دارای یک چشمی برای دید شبانه از نوع دید شبانه نسل اول شد که 800 متر در شب برد داشت

فرمانده نیز دارای یک پیسرکوپ در بالای سر خود روی دریچه بود  که قابلیت  درشت نمایی داشت و قابل چرخ را داشت(در واقع دریچه بالای سر فرمانده که پیرسکوپ به ان وصل بود توان چرخش داشت) و همچنین چندین پیرسکوپ کوچک دور تا دور دریچه برای دید سریع فرمانده به بیرون وجود داشت. همچنین فرمانده از طریق پیرسکوپ مخصوص به سایت هدفگیری توپچی دستراسی داشت

گلوله گذار نیز در سمت چپ برجک قرار می گرفت

تانک دارای  یک موتور ریس ریلز مئتور بود  که یک موتور 12 سیلندر بنزینی بود که 650 اسب بخار قدرت فراهم میکرد که با  در نظر گرفتن وزن تانک 13.6 اسب بخار بر تن نیرو فراهم میکرد که واقعا عدد کمی بود ولی از انجای که در طراحی سنتورین قدرت اتش و زره در اولویت  بود ، تحرک کمتر مورد توجه بود.  این موتور در جنگ جهانی دوم طراحی شده بود و بر روی برخی از تانک های  جنگ دوم جهانی نیز نصب شد ولی اطمینان  پذیری  کمی داشت ولی در نسخه نصب شده روی سنتورین کارایی خوبی داشت . تانک دارای گیربکس هفت سرعت  شامل  پنج دنده  رو به جلو و دو دنده رو به عقب بود

تانک دارای زره فولادی بود .زره سنتورین در بین تانک های غربی تا اوائل دهه 1960 و ورود تانک های چون ام60 در امریکا  تقریبا بی رغیب بود  و دست کم برای دهه 1960 کارایی مناسبی داشت. با وجود این در دهه 1960  مهمات های شلیکی از تانک های جون تی 55 و تی 62 به راحتی در زره سنتورین نفوذ میکردند و راکتهای چون ار پی جی7 در شکار سنتورین موفق بودند.

در جدول زیر میزان زره این تانک امده است(سنتورین مارک5)

جلوی بدنه قسمت بالا	126 م م
جلوی بدنه قسمت پایین	76 م م
جلوی برجک	157 تا 202 م م در بخش های مختلف
دو طرف برجک	112 م م
دو طرف بدنه	76 م م

این تانک چندین نمونه توپ در طول خدمت و در مدلهای مختلف به خود دید که شامل  توپ 76 م م، 84 م م و 105 م م بود که مهمات های ان درون بدنه و یا جلوی بدنه حمل میشد.

از انجایی که سنتورین مدلهای مختلفی دارد مدلها با هم تفاوت زیادی دارند  به مدل های مختلف خواهیم پرداخت

سنتورین مارک1

 اولین نسخه تولیدی  که در سال 1945 به صورت محدود وارد خدمت شد. این نسخه 42 تن وزن داشت و  قرار بود بتواند در برابر زره  توپ 88 م م المانها مقاومت کند ولی زره ان هنوز به اندازه کافی مقاوم نبود و تنها 76 م م زره داشت که حتی کمتر از بسیاری از تانک های  انگلیسی  جنگ دوم بود

سنتورین مارک1 دارای  توپ مشهور 17 پوندی بود. این توپ 76 م م روی شرمن  فری فلی  نصب شده بود خود یک توپ کششی ضد تانک بود که بهترین توپی بود که در جبهه  غرب پیدا میشد  و رقیب اصلی 88 م م المانها اگرچه از نظر قدرت نفوذ  از ان پاینتر بود. این توپ توان شلیک مهماتی   AP  با توان نفوذ در  130 م م زره در 500 متر و 119 م م در 1000 متر و مهمات انرژی جنبشی که بعد از جنگ برای ان طراحی شده بود دارای  توان نفوذ  در 204 م م زره در 500 متر و 185 م م در 1000 متر را داشت  . همچنین تانک در سمت چپ توپ اصلی دارای یک مسلسل 7.62  م م هم محور  با توپ اصلی بود و یک مسلسل نیز در بالای  دریچه فرمانده وصل بود اگرچه میشد  در بالای  دریچه  ، بالای سر گلوله گذار  نیز به یک مسلسل نصب کرد. تعداد محدودی از این نسخه تولید شد

سنتورین مارک2

اگرچه نسخه مارک1 نشان داد کارایی بالای دارد ولی تحدید جدید در سال 1946 یعنی تانک های سنگین شوروی همانند  استالین3  نیاز به زره بیشتری در سنتورین  را نمایان کرد  و از این رو مارک2 دارای 110 م م زره در جلوی برجک  بود و  همچنین زره بیشتر در ناحیه   بدنه داشت و در دو طرف دارای زره برای حفاظت از سیستم تعلیق تانک داشت . همچنین سنتوری مارک2 اولین تانک جهان بود که دارای نارنجک انداز دود زا بود . این نسخه برجک بزرگتر بود و اولین نسخه سنتورین بود که به صورت انبوه  تولید شد و 500 عراده  ان سفارش داده شد. این نسخه در سال 1946 وارد خدمت شد

سنتورین مارک3

نیاز به توپ با توان نفوذ و دقت بیشتر باعث نصب توپ خان دار 84 م م 20 پوندی روی نسخه مارک 3 شد. این توپ برد و دقت بیشتری نسبت  به نسخه 76 م م  داشت   و میتواند در 287 م م زره در  1000 متر(مهمات AP) نفوذ کند و از این روی میتواند در زره تانگ استالین  2 و 3 و یا تی 54 نفوذ کند . همچنین این نسخه  دارای یک تثبیت  کننده دو محوره برای اتش حین حرکت بود و  از روبروی  دارای 76 م م زره شیب دار معاول 153 م م زره تخت بود .

سنتورین مارک4

سنتورین یک نسخه با نام مارک 4 داشت که قرار بود به یک توپ لوله کوتاه 95 م م برای پشتیبانی  از نیروی زمینی  مجهز شود ولی این طرح رها شد

سنتورین مارک5

مارک5   دارای نسخه  قویتر موتور میتئور بود که 650 اسب بخار قدرت فراهم میکرد و دایرای تثبیت کننده جدید برای اتش در حین حرکت بود .  این نسخه همچنین بر روی برجک برای فرمانده به جای مسلسل 7.62 م م دارای مسلسل 12.7 م م بود. دو نسخه مارک5 تولید شد. یکی مارک5/1 که دارای توپ 84 م م 20 پوندی بود و دیگری مارک 5/2 که مجهز به  توپ105 م م ال7 بود. سنتورین در سال 1957 مجهز به این توپ شد و اولین تانک بود که این توپ خان دار بسیار  موفق را حمل کرد . در واقع در پی انقلاب مجارستان در سال 1956  با ورود اتفاقی یک تانک  تی 54 از کنترل خارج شده شوروی به درون سفارش اتگلستان  در مجارستان، یکی از افسران قدیم زرهی انگلستان که کاردار  نظامی مجارستان بود  از  تانک تی 54 و توپ100 م م دی 10 ان دیدن کرد و متوجه شد که نه توپ 84 م م  سنتورین  و نه توپ 90 م م تانک های چون ام 47 و ام48 توان مقابله با این توپ را ندارن از این رو انگلیسها به سرعت بر اساس توپ 20 پوندی یا همان توپ 84 م م دست به طرحی توپ جدید  105 م م زدند که از توپ 100 م م برتری بسیار داشت

این توپ در طول خدمت خود توانست مهمات های زیادی شلیک کند و دست کم تا اواخر دهه 1970 و ورود به خدمت زره  واکنش  دهنده روی تانکی های چون تی 72 و تی 80 از پس همه تانک های  روسی بر می امد البته نه با مهمات های انگلیس زیرا طول مدت خدمت این توپ در خود انگلستان کمتر از دیگر کشورها بود زیرا سنتورین مارک5  تنها تانک عملیاتی انگلستان  با توپ 105 م م بود و در دهه 1960 انگلستان  توپ120 م م ال 11 را روی چیفتن به خدمت گرفتند ولی در طول خدمت  ال7 روی سنتورین میتوان  مهمات های انرژی ججنبشی ال 64 ای4 با توان نفوذ  در 310 م م زره در 2000 متر و یا یک نسخه خرج گود با توان نفوذ در 350 م م زره را حمل کند

مارک5 اخرین نسخه  تولید سنتورین بود و  در مجموع 4423 عراده از این تانک  تا سال 1962 تولید شد

در ادامه نسخه های بعدی تنها نسخه های ارتقا یافته نسخه های تولید هستند

سنتورین مارک6: نسخه ارتقا یافته سنتورین مارک5/1  و تجهیز ان به توپ 105 م م و تجهیز  هر دو نسخه مارک5 به نورفکن  فروسرخ  و چشمی دید حرارتی نسل اول برای توپچی ، راننده و فرمانده

سنتورین مارک7:افزایش زره  در ناحیه جلوی بدنه و برجک در نسخه مارک6

سنتورین مارک8: ارتقا بخش جلوی برجک(دو لوله توچ اصلی)

سنتورین مارک9: نسخه ارتقا یافته  با  سامانه دید حرارتی نسل اول ارتقا یافته

همچنین سنتورین تا نسخه مارک13 نیز وجود دارد  که معمولا ارتقا در ناحیه  سامانه  دید شبانه و نصب مسافت یاب لیزری است

شوت میتئور: نسخه ارتقا یافته  در اسرائیل. این کشور دست کم 700 سنتورین تحویل گرفت که در میانه دهه 960 بخش بزرگی از ناوگان لرا ارتقا دادن. در این ارتقا سنتورین  های مارک3 مجهز  به توپ 105 م م  شد و مشابه سنتورین مارک5 ارتقا یافت

شوت کال: این نسخه به موتور دیزل  قویتر  AVDS-1790-2A  با توان 640 اسب بخار تجهیز شد   که کارایی و ایمنی بیشتر نسبت به موتور بنزینی داشت و دارای سایت اتش جدید، نورافکن  فروسرخ برای رزم شبانه و زره واکنش دهند بلازر شدند . این ارتقائات به مرور زمانی بین سال 1963 تا 1978 انجام شد

همچنین بر اساس سنتورین  تانک ریکاوری، پل گذار و یک توپخانه خود کششی ساخته شد

اولین جنگی که سنتورین به خود دید جنگ کره بود.در همان سال اول تیپ 3 زرهی مجهز به تانک سنتورین مارک3 وارد کره شد و انهم در اوج زمستان کره زمانی که هوا  زیر صفر بود. سنتورین بهترین تانک جنگ کره بود و امریکاها را بسیاری تحت تاثیر قرار داد

در جنگ سال 1965 هند و پاکستان هند از این تانک استفاده کرد که در برابر تانک های ام 47 و 48 هندی استفاده شد. در این نبرد 65 سنتورین و 97  پاتن پاکستانی از دست رفت که البته 32  پاتن به اتش سنتورین بود و بقی به اتش سلاح های ضد تانک

بخشی از لشکر یک زرهی ارتش استرالیا  در جنگ ویتنام از این تانک در کنار نفربر های ام13 بهره برد  و از سال 1967  به مدت یک سال در ویتنام حضور پر رنگی داشت   که معمولا برای پشتیبانی  اتش و در چند نبرد برای پشتیبانی  از پیاده نظام . اگرچه ویتنام با ان پوشش جنگلی  فضای مناسب برای استفاده از تانک نبود ولی با وجود این در همان مناطق جنگلی  به خوبی عمل کرد و البته نبود سلاح مناسب ضد زره نیز به سنتورین کمک کرد. در نهایت 42  سنتورین اسیب دید ولی در کل 6تانک از خدمت خارج شد و مابقی تعمیر شدند.

ولی بزرگترین بخش خدمت سنتورین در نبرد های اعراب و اسرائیل بود. اسرائیل اولین بار نسخه مارک3 این تانک را در اواخر  دهه 1950 از انگلستان دریافت کرد و به شدت به روز رسانی  شد . در مرحله اول برای مقابله با توپ100 م م تانک تی 54 و تی 55 ، سنتورین را  مجهز به توپ 105 م م شد . اسرائیل در هنگام اغاز جنگ سال 1967  بیش از 380  سنتورین داشت که پیشرفته ترین تانک اسرائیلی ها بود ولی تقریبا 280 عراده اماده نبرد بود. در این نبرد اسرائیل با از دست دادن 350 تانک شامل 122 سنتورین حدود 850 تانک و خودروی زرهی مصری را نابود و 900 تانک  و نفربر اسرائیل شامل 333 عراده تی 55  و تی 54 و انواع استالین 3 و زره کو ب اس یو 100  را به غنیمت گرفت.

در اغاز جنگ سال 1973 اعراب  و اسرائیل ، اسرائیل برای مقابله با 800 تانک تی 55 و تی 62  سوریه  ، 177 تانک سنتورین  در قالب دو تیپ به بلندی های جولان فرستاد که چند روز بعد با 50 سوپر شرمن که از حالت ذخیره خارج شده بودند تقویت شدند.  در یک نبرد افسانه ای در بلندی های جولان 500 تانک تی 55 و تی 62 ارتش سوریه را تنها در ازاء از دست دادن 100 تانک نابود کرد این در حالی بود تی 55 از نظر زرهی برتر از سنتورین  و تی 62 پیشرفته ترین تانک ان دوران بود. در جبهه مصر در 8 اکتبر  حدود 200 سنتورین در مقابل  450 تی 55 مصری استادند ولی کار خوبی جبهه جولان پیش نرفت و این نیرو ها 80  سنتورین و ام60 خود را از دست داد و کار زیادی از پیش نرفت  ولی در 14 اکتبر در یک درگیری بزرگ مصر با 1200 تانک و اسرائیل با 750 تانک وارد میدان شدند که با در نظر گرفتن برتری هوایی اسرائیل با کمک اتش هوایی بیش از 250 تانک مصری در ازاء 25 تانک اسرائیلی از دست رفت  ولی در 15 اکتبر طی یک درگیری زرهی 86 سنتورین و پاتن در مقابل 96 تانک مصری از دست رفت . بعد جنگ خدمه اسرائیلی اعتاراف کردند که زره سنتورین اصلا در برابر اتش توپ115 م م تانک تی 62 مقام نبود ولی برتری  سنتورین توان اتش دقیقتر در برد بیشتر بود  از این رو با در نظر گرفتن دقت بیشتری بالاتر و اموزش بهتر توپچی هی اسرائیلی ، سنتورین در برد بیشتری تی 62 را هدف قرار میداد اگرچه مهمات های ان در برد بالای 1000 متر نیز در زره تی 62 موثر نبود

در جنگ سال 1982  سنتورین در نبرد در  8 ژوئن  با نیروی های سوریه کار چندانی از پیش نبرد. از سال 1973 سوریه برای تانک تی 62 مهمات ها انرژی جنبیش موثری دریافت کرده بود از این رو در یک نبرد ده سنتورین در مقابل 3 تی 62 از بین رفت و همچنین در نبرد دیگری چندنی 18 سنتورین با اتش تی 72 از دست رفتن ولی تنها دو تی 72 کار سنتورین شدند. در نهاتی نبرد در جنوب لبنان برای اسرائیل مشخص کرد دیگر دوره رزمی سنتورین تمام  شده است

اسرائیل در دهه 1970 و 1980 با ارتقا برخی سنتورین ها موتور را از عقب تانک به جلو منتقل کرد و با گذاشتن یک درب در عقب تانک ان را تبدیل  به نفربر کرد که همچنان در نقش نفربر در خدمت اسرائیل است

در جریان جنگ خلیج فارس نیز انگلستان 40  سنتورین را به منطقه اوردند که البته در عملیات زمینی  نقش نداشت که در دو حادثه غیر رزمی انبار مهمات هانها اتش گرفت

سنتورین در 21 ارتش جهان خدمت کرد  ولی امروز تنها چند ارتش جهان این تانک را در خدمت دارند. در بین این ارتشهای غیر اسرائیل ، دو کشور افریقای جنوبی و سوئد نیز این تانک را ارتقا دادند.

افریقای جنوبی در دهه 1950  دست کم 250 عراده مارک2 و مارک3 را از انگلستان دریافت کرد و در دهه 1970 تعدادی مارک5 نیز از هند و اردن دست دوم دریافت کرد. با وضع تحریم های سازمان ملل بر علیه دولت نزاد پرست افریقای جنوبی این کشور دست به ارتقا بومی این تانکها زد.در مرحله اول در سال 1974 دست به ارتقا موتور با یک نسخه بنزینی 810 لیتری  با یک گیربوکس اتوماتیک زد ولی تنها هشت عراده از این تانک ارتقا یافت . در سال 1976  افریقای جنوبی بر اساس سنتورین در یک برنامه بلند پروازانه دست به ساخت تانک جدید با نام اولیفانت  زد که در این راه از اسرائیل و برنامه ارتقا تانک سنتورین در این کشور یا همان برنامه شوت کمک فراوان گرفتند

سوئد نیز 230  عراده مارک3 و مارک5  را در دهه 1950 دریافت کرد و در دهه 1970 دست به ارتقا انها مجهز به توپ 105 م م ، مسافت یاب لیزری، سامانه دید حرارتی نسل دوم  و رایانه اتش بالستیک  بود که این نسخه تا دهه 1980 در خدمت بود

مشخصات سنتورین مارک5

وزن:51 تن

طول:7.6 متر

 ارتفاع:3.38 متر

خدمه :چهار نفر

موتور: یک موتور 12 سیلندر بنزینی 650 اسب بخاری

رانش به وزن:13.1 اسب بخار بر تن

سرعت:35 کیلومتر بر ساعت

برد:450 کیلومتر

سلاح اصلی: توپ105 م م و دو مسلسل 7.62 م م

ترجمه:عبدالحمید تارخ

منابع:

http://www.army-guide.com/eng/product903.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Centurion_tank