ساخت بالگرد تهاجمی AW 249 توسط شرکت ایتالیایی لئوناردو ایتالیا از سال ۲۰۱۸ شروع شد. زمانی که ارتش ایتالیا به دنبال یک بالگرد تهاجمی جهت جایگزینی بالگردهای آگوست‌های ۱۲۹ بود. شرکت لئوناردو بزرگ‌ترین شرکت صنایع دفاعی ایتالیا است که از ادغام برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تسلیحاتی ایتالیا از جمله شرکت مشهور آگوستا ایتالیا به وجود آمده که یکی از مشهورترین سازندگان بالگرد در اروپاست و بسیاری از بالگردهای موجود در ایران که در زمان رضا شاه پهلوی خریداری شد ساخت این شرکت بود .برای نمونه بالگردهای بل۲۱۲ و بل ۲۰۶ و بالگردهای شینوک اگرچه اصالتاً آمریکایی بودند ولی در اگوست‌های ایتالیا برای ایران تولید شدند . در سال ۲۰۱۸ یک قرارداد بیش از ۴۸۰ میلیون دلاری بین ارتش و شرکت لئوناردو برای ساخت بالگرد جدید به امضا رسید که نتیجه آن منجر به پرواز نخستین فروند از این بالگرد جدید به نام ای دبلیو ۲۴۹ در سال ۲۰۲۲ میلادی شد
همونطور که گفته شد هدف از توسعه بالگرد جدید جایگزینی بالگرد A129 بود. بالگرد ای129 از میانه دهه ۱۹۹۰ در خدمت ارتش ایتالیا بود و ۵۹ فروند آن به خدمت گرفته شد . با وجود همه این‌ها ارتش ایتالیا به دنبال جایگزینی ۳۹ فروند از این تعداد با بالگرد جدید است و مابقی بدون جایگزین مشخصی از خدمت خارج خواهند شد .ایتالیایی‌ها در مرحله اول به دنبال شریک کردن ترک‌ها در این برنامه بودند .دلیلش نیز مشخص بود ترکیه بالگرد ای 129 را در داخل کشور به نام تی 129 تولید می‌کند . تی ۱۲۹ در واقع نسخه‌ای از بالگرد ای ۱۲۹ است که دارای تجهیزات الکترونیکی و تسلیحات ترکی است از آنجایی که ترکیه خود به دنبال خرید بالگردی جهت جایگزین بالگردهای کبرا در آینده بود در مرحله اول شرکت لئوناردو به سراغ ترک‌ها رفت ولی در نهایت ترک‌ها راه خود را رفتن و پروژه بالگرد بومی تی ۹۲۹ را استارت زدند تا اینکه لئوناردو به تنهایی برنامه خود را پیش ببرد
بالگرد ای دبلیو ۲۴۹ همانطور که گفته شد توسط هسته مرکزی هوافضای لئوناردو که بازمانده از شرکت آگوستا بود توسعه یافت .این بالگرد تا حدی شبیه پلتفرم ای ۱۲۹ است. بدون شک در ساخت ۲۴۹ از تجاربی که در ساخت ۱۲۹ بهره بسیار برده شده ولی با وجود اینکه در نگاه اول به نظر میاد این دو بالگرد شبیه هم هستند ولی تفاوت‌های اساسی نیز دارند . برای نمونه دم ۲۴۹ در میانه بدنه قرار دارد در حالی که دم ای ۱۲۹ در پایین بدنه قرار دارد. ای دبلیو ۲۴۹ از مواد کامپوزیت سبک ساخته شده اگرچه وزن آن بسیار بیشتر از ۱۲۹ است که دلیلش برمی‌گردد به دارا بودن تجهیزات بیشتر . بر اساس گفته سازنده بدنه در برابر گلوله های توپ ۲۳ میلیمتری از بخش زیرین و از کنار کابین در مقابل گلوله‌های ۳۰ میلیمتری مقاوم است و حتی شیشه‌ها می‌توانند گلوله‌های ۲۰ میلیمتری را دفع کنند. ۲۴۹ به عنوان یک بالگرد رزمی دارای الگوی دو سرنشین پشت سر هم است که افسر اسلحه در جلو و خلبان در عقب قرار دارد. کابین هر دو بسیار پیشرفته بوده و دارای یک نمایشگر کریستال مایع لمسی یک تکه تخت می‌باشند که می تواند انواع داده‌های پرواز از تسلیحات تا حالات پروازی مختلف را و همچنین سامانه‌ها و سنسورهای مختلف را در اختیار هر دو خدمه قرار دهد
کلاه پیشرفته ساخت لئوناردو برای هر دو خلبان به کار گرفته شده و آنها می‌تواند اطلاعات پروازی را بر روی عینک کلاه خود نیز ببینند که اینگونه آنها سر خود را به هر سمتی که نیز برگردانند اطلاعات را جلوی چشمشان می‌بینند. استفاده گسترده از سیستم‌های ارتباط دیجیتال برای ارتباط با دیگر واحدها در این بالگرد استفاده شده و برای نمونه بالگرد می‌تواند از کابین جلوی خود دست به هدایت پهبادها بزند و یا تصاویر دوربین‌های اپتیکی پهپادها را درون کابین به خلبان و افسر اسلحه نشان دهد. تصاویر سامانه‌های اپتیکی بالگرد برای هر واحد مجهز به سامانه‌های ارتباط داده قابل ارسال است و حتی بالگرد به شکلی ساخته شده که بتواند با یک پهپاد مسلح دست به عملیات مشترک بزند به شکلی که آنها اهداف را کسب کنند برای پهپاد نشانه گذاری کنند و پهپاد موشک را شلیک کند و یا برعکس این ماجرا.بالگرد دارای سیستم هدایت ماهواره‌ای است و از یک خلبان خودکار بسیار پیشرفته استفاده می‌کند که می‌تواند از پایگاه تا نزدیکی هدف بالگرد را بدون نیاز به خلبان به پیش برده و حتی دستورات ناوبری پرواز در ارتفاع پایین را نیز اجرا کند
این بالگرد در جلوی خود در بر روی دماغی مجهز به یک سامانه دید حرارتی و نشانه گذار لیزری است که برای هدف‌گیری سلاح‌های مختلف و همچنین نظارت بر میدان نبرد استفاده میشود. تصاویر این دوربین به شکل اچ دی می‌باشد و دارای درشت نمایی تا ۱۰ ایکس در حالت روزانه و تا ۶ ایکس در حالت شبانه است . این سیستم به کلاه افسر اسلحه متصل است و برای هدف‌گیری توپ ۲۰ میلیمتری دماغه نیز استفاده میشود و خلبان و افسر اسلحه به هر سمتی نگاه کند .سامانه دید حرارتی نیز به همان سمت حرکت کرده و توپ نیز به همان سمت می‌چرخد
در زیر همین سامانه در زیر دماغه یک سامانه دید حرارتی از نوع ELT\577 QUIRIS دیگر قرار دارد .که این سامانه برای ناوبری شبانه استفاده میشود و تصاویر آن بر روی نمایشگر کلاه پرواز خلبان و یا نمایشگر درون کابین خلبان به نمایش در می‌آید. این سامانه نیز به کلاه پرواز خلبان وصل است و خلبان به هر سمتی نگاه کند دوربین نیز به همان سمت برمی‌گردد تا اینگونه در هنگام پرواز شبانه در ارتفاع پایین خلبان دید کافی به محیط اطراف داشته باشد
بالگرد مجهز به ۴ سنسور DIRCM در چهار سمت بالگرد شامل زیر، جلو ،عقب و دو طرف بدنه است که نزدیک شدن موشک را با تعقیب شعله انتهایی موشک هشدار می‌دهد بلکه قرارگیری لیزر سلاح‌های لیزری را نیز به خلبان هشدار می‌دهد. این سیستم می‌تواند جهت نزدیک شدن موشک و یا جهت قرارگیری لیزر بر روی بالگرد را به خلبان هشدار دهد
بالگرد همچنین دارای یک سامانه هشدار دهنده راداری ELT\162است که پوشش ۳۶۰ درجه داشته و قرارگیری آن در معرض امواج رادار و یا قفل رادار بر روی آن را شدار می‌دهد
در زیر بالگرد یک سامانه اختلالگر فروسرخ برای ایجاد امواج مزاحم فروسرخ قرار دارد که مانع قفل موشک‌های حرارتی مانند استینگر و یا ایگلا بر روی بالگرد میشود . همچنین این بالگرد توان حمل غلاف جنگ الکترونیک را نیز دارد . این غلاط توسط خود شرکت لئوناردو ساخته شد و گفته شده می‌توان آن را بر روی بالگرد نیز نصب کرد
این بالگرد دو برابر ای ۱۲۹ سلاح حمل می‌کند برای همین موتورهای قوی‌تری نیز لازم دارد. این بالگرد از دو موتور جنرال الکترونیک تی 700 استفاده می‌کند که یکی از مشهورترین موتورهای توربو شفت ساخته شده در جهان است که بر روی بالگردهای بسیار مشهور جهان مانند بالگردهای بلک هاوک، آپاچی ویپر، سوپر کبرا و ونوم نصب شده.نکته مهم ماجرا این است که معمولا سازندگان بالگرد در اروپا از موتورهای اروپایی استفاده می‌کردند برای نمونه موتور بالگرد ای ۱۲۹ نیز ساخت رویس ریس انگلستان بود و خود شرکت لئوناردو و البته آگوستا و آگوستا وستلند همگی نیز معمولاً از موتورهای ساخت اروپا استفاده می‌کردند ،الا که بالگرد یک بالگرد ساخت آمریکا مونتاژ در اروپا بود.به نظر می‌رسد که قابلیت‌های بهتر موتور تی ۷۰۰ در آب و هوای گرم و عملکرد بهتر در ارتفاع بالا و همچنین هزینه تعمیر نگهداری کمتر و از همه مهمتر استفاده گسترده بر روی محصولات آمریکایی که در کشورهای زیادی خدمت می‌کنند برای جذب مشتری بیشتر اقدام به نصب این موتور بر روی بالگرد کرده است
این موتور ۲۵۰۰ اسب بخار قدرت فراهم می‌کند که در قیاس با موتور انگلیسی نصب شده بر روی a ۱۲۹ که ۸۴۵ اسب بخار قدرت رقم بسیار قابل ملاحظه‌ای است این موتور مصرف سوخت بسیار کمتری نیز دارد اگرچه در نهایت ۲۴۹ سوخت بیشتری از ۱۲۹ حمل می‌کند . بیشترین سرعت این بالگرد حدود ۲۸۷ کیلومتر است اگرچه سرعت کروز آن در حالت مسلح ۲۵۰ کیلومتر در ساعت است. بالگرد بدون سلاح می‌تواند تا ۱۱۰۰ کیلومتر پرواز کند و با ۸ موشک ضد تانک و توپ پر می‌تواند به برد ۷۵۰ کیلومتری نیز برسد که این ارقام باز بیشتر از ای ۱۲۹ است
۲۴۹ همانند ۱۲۹ دارای ملخ ۵ تیغه است که تجربه نشان داده از بالگردهایی مانند کبرا به دلیل داشتن تعداد ملخ بیشتر نه تنها صدای کمی تولید می‌کند بلکه نرمی پرواز بیشتری نیز دارد .خروجی موتور مجهز به سرامیک‌های جذب کننده اموالی فروسرخ است تا میزان امواج فروسرخ منتشر شده را کاهش دهد و طول آن نیز کشیده شده تا دما تا هوای گرم تولیدی موتور فاصله بیشتری را طی کند تا توسط هوای تولید شده ملخ رو به پایین خنک‌تر شود . بخش‌هایی از روپوش موتور و چرخاننده ملخ اصلی که گرم می‌شوند نیز دارای روکش حرارتی برای کاهش انعکاس امواج فروسرخ است
در بعد تسلیحاتی این بالگرد در دماغ مجهز به توپ سه لول ۲۰ میلیمتری ام ۱۹۷ است که در واقع یک توپ آمریکایی است که بر روی بالگردهای خانواده کبرا و ویپر نصب شده است .نسخه نصب شده بر روی این بالگرد و همینطور ای ۱۲۹ در خود ایتالیا در کمپانی ملارا تولید شده .این توپ توان آتش تا ۱۵۰۰ گلوله بر دقیقه را دارد و برد موثر آن حدود ۲۰۰۰ متر است .البته این توپ مهمات‌های مختلفی شامل مهمات‌های انفجار قوی ترکش شونده و یا ضد زره هسته سنگین حمل می‌کند . بر ضد نیروهای پیاده خودروهای سبک و کامیون‌ها و حتی نفربرهای زرهی چون بی‌ام‌پی 1 و یا 2 روسی بسیار موثر است گلوله‌های ضد زره آن می‌تواند تا ۲۰ میلی‌متر در زره فولادی در فاصله ۵۰۰ متری نفوذ کند و گلوله‌های انفجار قوی ترکش شونده آن بعد از برخورد به زمین تا فاصله ۳ متری کشنده هستند
این توپ یک توپ متحرک است که همان طور که گفته شد به سایت حرارتی دماغه متصل است و توسط افسر اسلحه هدایت میشود . توپ می‌تواند در هر سمت ۶۰ درجه به چپ و راست و تا منفی ۲۰ درجه نیز پایین را تحت پوشش خود قرار دهد
در هر سمت بالگرد دو بالچه هر بالچه دارای دو جایگاه تسلیحاتی است که برای حمل غلاف راکت غیر هدایت شونده ۷۰ میلیمتری هایدرا که هر غلاف ۱۹ راکت حمل کند در نظر گرفته شده .این بالگرد می‌تواند ۲ تا ۴ عدد از این غلاف را حمل کند .می‌تواند در کنار دو عدد از این غلاف‌ها یعنی در هر سمت یک غلاف در مجموع ۸ موشک ضد تانک اسپایک به عبارتی در هر سمت ۴ موشک را حمل کند .اسپایک یک موشک ضد تانک ساخت اسرائیل با سیستم هدایت اپتیک حرارتی هدایت همزمان است که می‌توان آن را از هوا و یا زمین شلیک کرد .بالگرد ای129 مسلح به موشک تاو بود ولی بعد از مدتی مجهز به موشک هلفایر شد که یک موشک هدایت لیزری آمریکایی با برد ۸ کیلومتر بود .ولی طی ارزیابی‌های ارتش ایتالیا مشخص شد که موشک هدایت اپتیک حرارتی اسپایک امتیازات بسیار بیشتری نسبت به هلفایر دارد.مثلا اینکه این موشک را می‌شد قفل نشده به سمت هدف شلیک کرد از جمله قابلیت هدایت همزمان با آن اجازه می‌داد تا موشک را شلیک کرده و تصاویر ارسالی دوربین سر موشک توسط افسر اسلحه دیده شود تا موشک را به شکل همزمان به وسیله یک دسته جواستیک مانند هدایت کرده تا اگر لازم شود موشک را به یک بخش خاص از هدف بکوبد این امتیاز را هلفایر نداشت .مورد بعد اینکه سیستم هدایت اپتیک دید دید حرارتی در آب و هوای و بد و بارانی بسیار کارای بیشتر از سیستم هدایت لیزری داشت. یکی دیگر از قابلیت‌های موشک اسپایک نسبت به هلفایر توان شلیک کن فراموش کن آن است که این اجازه را به خلبان می‌دهد که موشک را شلیک کرده به سرعت دور زده و یا ارتفاع خود را کم کند و مخفی شود در حالی که هل فایر باید با لیزری تا لحظه برخورد به هدف توسط سامانه هدایت لیزری در دماغه بالگرد هدایت می‌شد
از این رو با دیدن این قابلیت‌ها آنها تصمیم به نصب موشک اسپایک بر روی این بالگرد گرفتند. اسپایک مورد نظر نسخه ای با برد ۸ تا ۱۰ کیلومتر است که دارای سیستم هدایت همزمان بوده و می‌تواند از بالا به شکل تاپ اتک بر روی سر هدف فرود اید .این موشک دارای انواع کلاهک‌های خرج گود ضد زره و یا انفجار قوی ترکش شونده برای درگیری با اهداف مختلف است .البته در صورت سفارش خارجی می‌توان این بالگرد را به هر موشک ضد ضد تانک دیگر مانند هلفایر و یا تاو و یا جاگم نیز تجهیز کرد و این بستگی به سفارش مشتری دارد
همچنین سازنده این بالگرد برای مقابله با پهپادها بر اساس تجارب جنگ اوکراین نصب موشک هوا به هوای استینگر نسخه پدافند هوایی موشک مشهور استینگر را نیز بر روی این بالگرد پیش بینی کرده اگرچه خود اسپایک چنین توانی نیز دارد
ایتالیا هم اکنون ۴۸ فروند از این بالگرد را سفارش داده که قرار است اولین دسته در سال ۲۰۲۵ تحویل شود هم اکنون شرکت لئوناردو ایتالیا در حال بازاریابی این بالگرد است و امیدوار است که بتواند با آن بالگردهای کبراهای قدیمی در سراسر جهان را جایگزین کند و یا به مشتریانی که به دنبال بالگرد تهاجمی هستند آن را بفروشد
عبدالحمید تارخ
